Metro 2033: Znaki na szlaku - tłumaczenie fanowskie
Metro 2033: Znaki na szlaku - tłumaczenie fanowskie
przez Leo0502 w 10 Lip 2015, 11:31
Na prośbę @lehoslava zakładam niniejszy temat i wrzucam wam pierwszy rozdział książki. Jeśli ktoś chętny, żeby przeczytać resztę wrzucam link do pierwotnego tematu na metro2033.pl, gdzie znajdziecie moje konto na chomikuj i hasło do niego. Na stronie możecie też znaleźć nieoficjalne tłumaczenia "Północy", "Oblężenia raju", "Głodu", fragmenty innych książek i hasła do nich. Miłej lektury.
Oryginał:
Я стоял на краю лётного поля среди высокой травы, колыхавшейся на ветру. Волны шли вдоль взлётной полосы, расходясь то в одну, то в другую сторону, будто поле кто-то гладил огромной ладонью. Я ждал отца, и вот он появился – большой, сильный, и взял меня за руку. Я чувствовал его ладонь и торопился за ним, когда он повёл меня через ограждение к ангарам. Часовой лихо откозырял нам, но мы все знали друг друга давно, и всё было формальностью: и движение часового, и ответ отца, и пропуск, который он так и не достал.
Аэродром был маленький, спортивный, и машин на нём было мало. Всего было мало – и самолётов, и лётчиков.
Отец, прищурившись, посмотрел вдаль и произнёс:
– Чудесный день: видимость миллион на миллион.
Он сказал техникам что-то, те ответили неразборчиво, помахав какими-то бумагами. Вместе они уткнулись в эти бумаги и, наконец, отец поманил меня за собой.
В кабине учебного самолёта было жарко, пахло бензином и нагретым металлом. Я любил эти запахи, но ещё больше любил, как пахнет в кабине, когда нет жары, – каким-то особым запахом электроприборов. На реактивных самолётах топливом почти не пахнет, а вот тут ты ощущаешь себя почти как в автомобиле.
Отец говорил, что завод разрешает им летать на девяносто втором – автомобильном бензине, оттого мне так и кажется. А мать недовольно говорила, что я люблю нюхать бензин, потому что у меня в организме не хватает железа.
Я сижу справа, уткнувшись носом в панель автоматического радиокомпаса, пока отец готовится к вылету.
Я помню тот фильм, где мальчик спас отца и вёл самолёт над пустыней. «Если что, я спасу его, – думаю я, проведя пальцем по шкале коррекционного механизма. – Вот он попадёт в беду, а я доставлю его в госпиталь… Нет, пусть не он, а кто-нибудь другой попадёт в беду, и мы с отцом спасём его. Мы сядем в далёкой горной местности, вокруг будет война и взрывы, а мы погрузим раненых и в последний момент взмоем в небо. Он будет так же, как и сейчас, спокойно и строго смотреть вперёд, а я буду штурманом».
И я проверяю, выставлен ли коррекционный механизм на ноль перед взлётом.
Отец не смотрит на меня, но я знаю, что он всё видит.
Я рассказываю ему школьные новости, чередуя хорошие и плохие, и чувствую, что ему всё это очень интересно, но немного не к месту, не вовремя – ведь сейчас ему лететь.
Что-то ещё я хотел спросить у него, но не помню что. Отец подмигивает мне, будто намекает, что он тоже хотел что-то рассказать, но не сейчас: видишь, работа.
Мы ещё некоторое время сидим с отцом в кабине, и он, внимательно проверив, как я застегнул ремни, прибавляет газу. Самолёт двинулся вперёд, и мы, раскачиваясь, выписали квадрат на двух разогретых солнцем асфальтированных полосах аэродрома. Потом он остановил самолёт, сбросив обороты двигателя.
Я выбираюсь наружу, и воздушный поток тут же срывает у меня с головы пилотку. Это отцовская пилотка, а отец говорит, что головной убор – самое главное в форме. Пилотка мне велика, но я берегу её пуще коллекции вкладышей от жвачки. Пилотка скользит по шершавому бетону, и я бегу за ней, упуская тот момент, когда отец тронул машину и стал набирать скорость. Крылья начинают двоиться и троиться в мареве, которое висит над нагревшейся уже полосой, и вот, наконец, далеко-далеко чёрточка учебного самолёта отрывается от земли, покидает это дрожащее над бетоном марево и поднимается вверх. Отец закладывает вираж и проходит над аэродромом обратно, сделав бочку, а потом крутит прямо у меня над головой фигуры по списку своего полётного листа.
Я иду к ангарам и, стоя в тени, хочу только одного, чтобы это длилось бесконечно: меняющийся на виражах тон работающего двигателя, самолёт, кувыркающийся в воздухе на фоне нестерпимой синевы, и моё счастье.
Надо было что-то спросить, что-то очень важное, и я знаю, что отец мне всё объяснит. И я, наконец, вспоминаю, что именно… Но отец далеко, и его самолёт, сделав петлю, уходит в сторону солнца. Я читал одну книгу, повесть про лётчиков времен войны… И там, в этой повести, один из наших пилотов всегда уходил в сторону солнца после атаки, поэтому его никто не мог сбить. Он потом садился на аэродром, где базировались американские лётчики, тогда мы воевали вместе. И вот американцы пили своё виски, а он всегда просил в столовой немного солнца с газировкой. Я уже не помню подробностей и что там было ещё в этой книге, но потом этот лётчик улетел в сторону солнца после воздушного боя, но не с американцами, конечно, а с немцами, которые на нас тогда напали. Он улетел, и больше его никто не видел. Он растворился в этом солнце… Потом американцы спрашивали про него, а им предлагали только выпивку… И американцы плакали, потому что мы тогда дрались вместе, и когда твой друг не приземлился, то как же тут не заплакать?
Поэтому когда отец пьёт с друзьями, они поднимают тост за то, чтобы количество взлётов совпадало бы с количеством посадок. У них много ещё тостов, и ещё было правило не говорить «последний», а говорить «крайний».
И вот я смотрю, как отец ушёл в сторону огромного солнечного диска, который начинает клониться к закату, и жду. Я жду очень долго, кажется, жду вечно…
В этот момент я всегда просыпаюсь.
Когда мне снится отец, я всегда просыпаюсь на этом месте, и моё одеяло оказывается совершенно мокрым от пота. Я просто плаваю в луже пота, и давным-давно, то есть в детстве, мне казалось, что это были слёзы. Но это, конечно, не так, а какая-то физиологическая реакция. Эти сны приходят ко мне раз в месяц, а иногда чуть чаще. Давным-давно я советовался с нашим доктором, и он говорил, что это, наверное, реакция на полнолуния и новолуния. Доктор говорил, что у женщин тоже так бывает, и смеялся.
Это не как у женщин. Я теперь понимаю эту шутку.
Такие сны мне снятся уже двадцать лет, и доктор у нас новый, а старый уже умер.
Ещё мне говорили, что эти сны приходят ко мне из-за того, что во время Катаклизма (это ещё доктор назвал то, что произошло, Катаклизмом) на меня подействовал электромагнитный импульс. Меня тогда лечили от головных болей, от спазма сосудов слабыми токами, и вот одно наложилось на другое и превратилось в ночные свидания с отцом.
Всё бы хорошо, но только очень тяжело просыпаться – и не из-за того, что совсем мокрый, а из-за того, что сон кончился. Об этом надо помалкивать, потому что и так на меня смотрят как на ненормального.
Я перевернул матрас мокрой стороной вниз и перестелил одеяло.
Отец уехал к родственникам в Питер за несколько дней до Катаклизма. Он должен был прилететь через неделю, и вот уже двадцать лет его нет со мной. Мне хочется думать, что он тоже там, в городе на Неве, спит и видит странные сны, где я с ним говорю и где мы вместе сидим в кабине его самолёта.
Мать умерла десять лет назад, но не из-за лучевой болезни, не от всей этой дряни, которой мы болели сразу после Катаклизма, а совершенно непонятно из-за чего. Я иногда думаю, что она умерла из-за того, что ей не хватило света.
Её нашли утром отвернувшейся к стене с совершенно спокойным выражением лица. Очень спокойным, я бы сказал.
И она ни разу мне не снилась.
А жизнь моя шла в подземельях между «Соколом» и «Динамо». Я родился в Петербурге, когда он уже опять стал Петербургом, но прожил в этом городе совсем недолго. Родители давным-давно переехали в Москву. Мы жили рядом с «Белорусской», и жить бы мне на богатой ганзейской станции, но судьба, что занесла меня под землю, повела меня дальше. Судьба поволокла меня дальше, за ганзейский барьер.
Туда, где на трёх станциях метро мы занимались самым нужным делом. Как говорил начальник станции «Сокол»: «Мы выращиваем зерно, разводим свинью и консервируем слизь». Это он говорил – как настоящий начальник – на праздниках. Наш начальник произносил это, взмахивая рукой, как взмахивали все прежние начальники, и будут ораторствовать будущие, если у нас, конечно, есть будущее в этом подземном мире. Я заметил, что все они говорят «свинью», а не «свиней», отчего-то они чувствуют себя увереннее, если слово свинья употребляется в единственном числе. Так им намного спокойнее.
Я свиней тоже не любил, свиньи меня всегда пугали, но деться от них было никуда не возможно. Не пчёл же в тоннелях разводить.
А начальник станции «Сокол» Бутов был крепким хозяйственником. Никто, кроме него, не удержал бы в повиновении своевольных свинарей, угрюмых собирателей грибов-слизней и техников типа меня. Власть начальника «Сокола» простиралась до самой станции «Динамо», где, впрочем, на швейном и кожевенном производстве хватало своих начальников, только пожиже и поменьше. А Бутов был велик и обширен – в обоих смыслах последнего слова. Он даже бак с водой одной рукой поднимал. Я в детстве верил, что значок на картах «забутовано», относившийся к заложенным тоннелям и закрытым вентиляционным шахтам, относится именно к его фамилии.
Слизь, впрочем, была не слизь, а загадочная плесень, помогавшая от многих болезней. Пищевая добавка, сначала вызывавшая ужас, а потом ставшая дорогим экспортным товаром.
День катился своим обычным путём. Да и было это одно название: день-ночь – сутки прочь. При искусственном свете что день, что ночь – всё едино. Раньше говорили, что люди должны автоматически перейти на сорокавосьмичасовые сутки. Но у всех получилось поразному.
У нас, тех, что работали на плантациях чудо-семян, это были, наоборот, двенадцатичасовые сутки – поработаешь немного, а потом спишь прямо в оранжереях.
А вот у свинарей всё зависело от их подопечных: спят они, так и свинари ходят как зомби, а проснутся свиньи, так и свинари бодро бегают по звероферме.
Друзей у меня было немного, но один стоил десятка.
Главным и лучшим был старый железнодорожник Владимир Павлович. Сперва он мне казался стариком, но это было следствие отношения к возрасту в юности, когда все, кто лет на десять старше тебя, кажутся стариками. Сейчас я понимаю, что дело заключалось ещё и в том, что до Катаклизма он успел прожить какую-то взрослую жизнь, а я – нет. А потом разница в возрасте, как это всегда бывает, стёрлась.
Владимир Павлович ходил в железнодорожной форме. Мне это жутко нравилось, потому что спутать Владимира Павловича ни с кем было нельзя. Где он находил эту форму на смену сношенной, совершенно не понятно.
Всякий помнил наизусть историю метрополитена, на некоторых станциях её даже заставляли учить детей, будто закон Божий. Поэтому все знали, что постановлением Правительства Российской Федерации от 3 января 1992 года № 4 (будто кто-то из нас помнил, что это были за предыдущие три!) метрополитен был передан в муниципальную собственность города Москвы. Был ликвидирован Главметрополитен МПС. То же самое произошло и с метрополитенами других городов, но сейчас до других городов нам не было дела.
И форма старого образца означала как бы прежнюю жизнь.
А Владимир Павлович ходил именно в мундире железнодорожника, и фуражка у него была старинная, с перекрещенными молотками на околыше.
Я как-то спросил у него, что это за второй молоток. Владимир Павлович отвечал, что это французский ключ. Я застеснялся и не стал переспрашивать, просто пошёл в библиотеку. Библиотека была старая, заброшенная, и там я ещё мальчиком проводил время, когда мне было плохо или хотелось спрятаться. Я полистал разбухшие от сырости словари, и оказалось, что по-английски это monkey wrench. Он действительно раньше назывался паровозным, а сейчас его все называли просто – разводной ключ. Я катал на языке это слово monkey. Смешное название, да.
Потом я придумал простое объяснение. Оно заключалось в том, что у Владимира Ивановича где-то было припрятано несколько комплектов старой формы. Именно старой! Может, он обнаружил на боковых ответвлениях путей или в депо тюк со старыми кителями и фуражками, потому что невозможно столько времени сохранять выданный тебе комплект.
Впрочем, нет. Не знаю, тут мистические вещи творятся: одна история про Серебряный поезд чего стоила.
Ещё баба Тома говорила мне, что раз в год по тоннелям проходит Серебряный поезд, и если впрыгнуть в него, то можно уехать из метрополитена далеко-далеко, в страну, где есть небо и живут там совсем по-другому.
У моего старшего товарища была и другая черта – довольно странная.
Владимир Павлович удивительным образом умудрялся напиваться каждый день. Пили у нас редко, но буйно, с драками и долгими разбирательствами. А Владимир Павлович пил тихо и укромно, никому этого не показывая. Я думаю, что он и жил на станциях-факториях оттого, что здесь было налажено производство спирта. Конечно, эта привычка была непростой, обслуживая своё пьянство, Владимир Павлович проявлял удивительную изобретательность, но оставался тайным пьяницей.
«Пьян да умён, два угодья в нём», – сказал как-то начальник станции «Сокол», и точно – руки у Владимира Павловича были золотые. Никто ему не ставил брагу в укор.
Да и я любил с ним говорить после обеда, а вот поутру и вечером я Владимира Павловича не любил.
Но вольно ж мне было ругаться, ибо когда проживёшь полжизни с человеком, особенно здесь, то понимаешь, что только смерть, точь-в-точь как в брачной клятве чуждых нам церквей, только смерть разлучит нас.
Иногда я представлял всё пространство метрополитена: разодранное противоречиями, населённое ожесточёнными людьми, готовыми продать друг друга за горстку патронов, чтобы потом набить ими рожок автомата Калашникова и убить ещё кого-то. Когда я начинал думать так, то всё время себя одёргивал, говорил себе, что ведь там, за пограничным постом на «Белорусской», живут точно такие же, как я, люди, ровно с теми же мыслями. И как только они кончают враждовать, оказывается, что все они сделаны из того же мяса и костей: и какие-то опереточные фашисты на «Пушкинской», и мастеровые на «Кузнецком мосту», и белые воротнички Полиса, и анархисты на «Войковской».
– Куда мы денемся с этой подводной, вернее, подземной лодки, – так говорил уже сам Владимир Павлович об окружавших нас людях.
Я хотел подавить в себе чувство брезгливой ненависти к этим человеческим существам, потому что знал, что оно родилось из страха. Один священник, пришедший из подземных храмов под Елоховской, чтобы проповедовать нам Слово Божье, говорил, что я правильно думаю. И эту ненависть нужно переплавить в любовь! Я кивал в такт его речам, но знал, что ничего переделать в любовь я лично не смогу. Не тот я материал, чтобы оказаться годным для перестройки.
Священник, шелестя ветхой рясой, ушёл в направлении занятой анархистами «Войковской», станции с непростой историей, и с тех пор его никто больше не видел. По крайней мере, мимо нас он обратно не проходил.
Уж не знаю, как и что с ним произошло, обратил ли он кого в свою веру или пожрали его в туннелях слизни. И никто не знал. «Войковскую» вообще у нас считали проклятой станцией – во-первых, из-за названия. Названа она была в честь человека, убившего последнего русского царя. Или человека, велевшего его убить, не помню точно.
Но, во-вторых и главных, про неё рассказывали много нехорошего в плане радиации. Тоннель там был неглубокого залегания, заражение проявлялось сильнее, чем у нас, вот и расплодилось там много странного.
Рядом на поверхности все ещё стояли авиационный институт и заводы, в которых было понапихано много странной электроники, и ходили легенды о том, что эта боевая электроника объединилась в один электрический разум не без помощи оставшихся в живых авиационных инженеров. Эти инженеры якобы окопались в своих бомбоубежищах рядом с «Войковской» и держали оборону против всех, и своих, и чужих, при помощи боевых человекоподобных роботов. Эти роботы гоняли анархистов с «Войковской», которые пытались установить там свою власть и, чуть что, прятались в своих запутанных подземных коммуникациях.
Про роботов, впрочем, врали. Никакого резона в человекоподобии этих терминаторов, я так понимаю, не было. Но инженеров все-таки не жаловали: рядом с нами, к примеру, были гигантские подземные пространства, принадлежавшие научно-промышленному объединению «Алмаз», которое делало когда-то зенитно-ракетные комплексы.
Началось противостояние, как водится, с малого, с пьяной драки. Обпившись брагой, наши начали кричать, что зенитчики не уберегли покой и мирный сон страны, те отвечали без большого покаяния, и в итоге люди взялись за ножи, а потом и за стволы.
И в какой-то момент (я был тогда совсем маленьким и знал всё это только в пересказе) вспыхнула даже маленькая война, окончившаяся худым миром.
После этой короткой войны с зенитчиками войковские анархисты, а вместе с ними и технари из авиационного клана перекрыли тоннели и заложили малые ходы. Мирное соглашение заключалось в том, что мы общались при помощи электрического кабеля. То есть воевать всем было невыгодно, но даже ругаться мы не могли: кроме кабеля, от которого технари были запитаны, никакой связи не было. Я думаю, что за последние лет десять ни один человек с «Сокола», уйдя к технарям, не вернулся обратно. И всё это, повторяю, случилось ещё задолго до моего появления здесь.
Теперь никто ни с кем не общался, хотя теперь мы пропускали по тоннелю всех, кто шёл дальше в сторону «Войковской». Однако большая часть служебных коммуникаций была перекрыта, а то и вовсе заминирована.
Мы могли только гадать, что и как происходит за этими перегородками. Детям говорили, что там и вовсе живут мутанты, которые заберут их в своё царство, если они будут капризничать и плохо кушать питательные грибы и свинину. Умом многие понимали, что за барьерами в этих чужих тоннелях и убежищах сошлись очень толковые люди, но теперь все попытки «Сокола» подружиться с ними были и оставались не более чем мечтой.
Одним словом, наши отношения были обозначены путевым знаком из перечёркнутого горизонтально круга, который говорит, что дальше ходу нет.
Чем дальше, тем больше я любил уходить по боковым коридорам в сторону аэропортовских улиц, где нашёл выход в глубокий подвал-убежище. В этом подвале доживала свой век гигантская библиотека.
Я читал всё: кулинарные книги, по которым уже невозможно ничего приготовить, и жизнеописания людей, о которых все забыли, учебники иностранных языков, тех языков, на которых после Катаклизма, может быть, уже никто больше и не говорил.
Владимир Павлович этого занятия не одобрял, но точно в той же степени, в какой я не одобрял его алкогольных экспериментов.
– Ты знаешь, Саша… – сказал он мне как-то. – Вот гляжу я на тебя и понимаю, что ты наглядная иллюстрация неизвестной нам пока мутации. На вид здоровый кабан. Да, кабан… – Тут он запнулся и после паузы продолжил: – Кабан, это ты наверняка должен был прочитать, что-то вроде наших свиней. Так вот, ты здоровый мужик, а ведёшь себя как ботаник.
– Ботаник? И хочу из оранжереи уйти?
– Я думал, что ты и об этом читал. Ботаник – это такой худенький мальчик, который прилежно учится в школе, слушается родителей и всё время проводит за книжками.
Точно, я вспомнил это слово. Я его видел в книгах, но вот как у нас в школе называли ботаников, я не помнил. Раньше помнил, а потом забыл.
Одно точно – все мы были немножко ботаниками из-за того, что носили защитные очки от яркого света.
Глаза наши давно привыкли к подземельям, где света не то что не было, а просто он был так же редок, как чистая вода: вообще-то вроде бы и есть, но поди найди хороший источник, подземный ручей, наладь от него трубу, обеспечь стоки… Хорошего специалиста по канализации могли выменять на десяток снайперов.
Я давно понял, что иерархия специалистов меняется постоянно: то в цене были бойцы, защитники и добытчики, то инженеры и строители.
Катаклизм нас не просто перетряхнул, он даже не отбросил общество назад, он повёл нас не прежней дорогой, а куда-то вбок. Впрочем, иногда могли пригодиться очень странные навыки. Я, например, с детства хорошо стрелял из рогатки. А лет десять назад начался какой-то массовый психоз – соревнования по стрельбе из рогаток на деньги. И я умудрялся не только быть в числе победителей, но даже не плохо на этом зарабатывать.
Правда, когда мне предложили таким способом охотиться на крыс, я отказался. Не моё это дело. К крысам я испытывал отчего-то уважение. Крысы – очень умный народ, хоть про них наговорили много глупостей. У них прекрасная координация и чувство пространства. С крысой можно подружиться и, легко постучав по стене, вызвать крысу из подземелья. Это всё оттого, что у крыс прекрасный слух и они очень чутки к вибрации.
Но, наверное, я переношу своё уважение к одной крысе на всех остальных, однако об этом после.
Мы с Владимиром Павловичем уже много лет проводили время в разговорах. Вот и сегодня он пригнал тележки в оранжерею, и мы с ним сели за небогатый обеденный стол. Владимир Павлович сразу же отхлебнул из фляжки, и мы заговорили, как всегда, о смысле жизни.
«Смысл жизни» – так я это называл, хотя темы у нас были весьма странные.
Сейчас Владимир Павлович заглянул мне в глаза:
– Ты вот по молодости это не очень хорошо помнишь, а я тебе расскажу. Сразу после Катаклизма множество людей из тех, кто спасся, пребывали в эйфории. Для них это было освобождение. Ведь раньше они мучились, переживали, суетились. В их жизни было начальство, семьи, где часто счастья никакого не было, и, главное, соображения о том, что все они – неудачники. Они недостаточно зарабатывают, у них не сделан ремонт, не достроена дача… И тут – бац! Всё исчезло. Конечно, жизнь теперь была не сахар, и болеть стали больше, но те, кто по-настоящему болел, быстро вымерли.
А вот те, кто пришёл в такое упрощённое состояние, почувствовали себя очень комфортно. Это был второй шанс для неудачников и, главное, никакого офисного рабства. Ведь у нас масса людей занималась не своим делом: люди протирали штаны в конторах, с нетерпением ждали пятницы, чтобы радостно напиться, пить всю субботу и воскресенье, сносить упрёки нелюбимых жён или мужей, с ужасом думать, что дети непослушны, попали в дурную компанию, понимать, что годы уходят, а ничего не сделано. Узнавать с завистью, что сверстники разбогатели, уехали за границу и вообще успешнее тебя. Душевные муки всегда тяжелее физических: к физическим ты привыкаешь или умираешь в зависимости от их тяжести. А тут, после Катаклизма, в одночасье, разом, успех стал осязаем. Успех – это то, что ты жив, что ты получил пайку в оранжерее или выгодно торгуешь с ганзейскими станциями.
Это новое средневековье, о котором так долго говорили. Ну ты не знаешь, но поверь, что говорили. И это гораздо более простая цивилизация, чем была. В ней есть все те же связи начальник – подчинённый, но теперь это хозяин – работник. Марксизм – ты не представляешь, вообще, что такое марксизм, но поверь, моё поколение всё было на нём воспитано… Так вот, марксизм снова стал настоящим, мир – понятным. Вот они, вот мы. Вот еда, а вот одежда.
– Но так нельзя жить долго. И я читал про марксизм.
– Ну почему нельзя? Впрочем, что считать – «долго»? Что для нас это «долго»?
– Если ты говоришь о марксизме, то количество должно перейти в качество.
– Это не марксизм. Это в тебе от невнимательного чтения. Переход количества в качество – это Гегель, диалектика…
– Ну хорошо. Гегель. Но что-то должно случиться.
– Да понятно что, должен случиться выход на поверхность.
– Или нас съедят какие-нибудь монстры.
– Ну вот подумай, зачем монстрам нас есть? Что им в нас? Что такого мёдом намазанного в людях, что спаслись в метрополитене? Отвоевать у них метро? Но если разумные мутанты, да и неразумные, жили двадцать лет у себя, даже в случае дельтамутации, какой им резон лезть под землю? Я могу предположить, что самые разумные из них ищут с нами контакт. Может, они хотят с нами сосуществовать.
– Мы всегда можем предположить самое фантастичное. Например, что самые разумные нас рассматривают как деликатес. Устроят фермы, будут нас разводить, как свиней…
Потом мы обсудили слухи о Курчатовском институте. Там, рядом со станцией «Октябрьское поле», был целый город, причём с одной стороны смыкавшийся с убежищами и подземными помещениями Главного разведывательного управления на Хорошёвском шоссе, а с другой – с Курчатовским институтом.
Говорили, что вчера на дальних рубежах была стрельба, и кто-то, видимо, хотел прорваться к нам.
– Ты ведь знаешь, откуда у нас возможность выращивать чудо-зерно? – спросил меня кто-то.
Это, в общем, все знали, да только никто не говорил. То электричество, что круглосуточно освещало наши плантации, было произведено той же силой, что загнала нас под землю.
Оно приходило из вновь пущенных реакторов Курчатовского института, и у нас на станциях в нём недостатка не было.
А поскольку времени было много, то я пристрастился читать именно в этом дармовом свете.
В Курчатовском институте работало два реактора, и с людьми, жившими там, существовало специальное соглашение. Понятно, что не патронами с ними расплачивались, существовала сложная система взаимозачётов.
Ходили слухи, что рядом с Москвой находятся гигантские склады дизельного топлива, до которых никто не добрался в первые пять лет после Катаклизма. А потом оказалось, что оно испортилось. Его пытались облагородить и фильтровать, да только ничего из этого не выходило. Энергия дизель-генераторов оказалась вещью дорогой, с топливом что-то химичили, да, по-моему, недохимичили.
Топливо расслаивалось на фракции, выпадали в осадок какие-то смолы, забивались тонкие патрубки двигателей, в общем, какие-то сложности все время возникали с этими запасами топлива. Кто-то говорил мне, что дешевле построить нефтеперегонный завод, но для этого нужно было замириться всем москвичам, а воли разом окончить междоусобицу ни у кого не было. Ишь, чего захотел, нефтеперегонный завод…
Говорили, что мифические бауманцы, жители инженерных подземелий на северо-востоке, придумали какую-то технологию оживления не только солярки, но и вконец потерявшего свойства бензина! Да где те бауманцы? Спаслись ли какие инженеры из огромных институтов в районе «Бауманской», никто точно не знал. Были ли они на самом деле? Не известно.
Ничего-то нам было не известно.
Но, несмотря на неизвестность, меня давно не удивлял этот мир, который менялся от километра к километру, наконец окончательно оформляясь на новой станции в мир, иногда внешне похожий, но уже совершенно другой. Например, я легко мог по запахам отличить «Динамо» от «Аэропорта», не говоря уж о мире «Сокола» с его гигантскими пространствами и удивительными зверофермами.
Чистенькие жители «Динамо», бойцы портновского фронта, жили совершенно иначе, нежели свинари с «Сокола». И дело даже не в том, что «Динамо» была станцией глубокого заложения, а, скажем, «Аэропорт» строился открытым способом, дело было не в размерах подземных городов, которые, конечно, не ограничивались перегонами и станциями, а тянулись далеко в стороны, вдоль подземных рек, закованных в коллекторы, по заброшенным коммуникациям, иногда заканчиваясь карстовыми пещерами, а иногда оставленными людьми бункерами и бомбоубежищами. Дело было в стиле жизни, который определяется иногда довольно случайными факторами.
Стиль жизни был связан и с тем, что за люди случайно оказались на станции двадцать лет назад, и с тем, какой путь они прошли за это время.
И если у нас всё было так непросто, то можно было только представлять, как причудлив подземный народ за границами нашей стабильной области. У нас-то мир и спокойствие, мы нужны всем! Мы – закрома метрополитена и его житница, а там волчий вой, зубовный скрежет, и счёт жизни идёт не на часы, а на патроны.
Это там – война, а у нас свинина, да ещё зерновые. У нас куры размером с арбуз. У нас и арбуз растёт, только отчего-то белый внутри, но сладкий, как сахар.
Но арбузы – это так, развлечение, дорогая игрушка.
Владимир Павлович как-то сказал, что мы живём, как Дания во время предпоследней войны. Тогда оккупированная Дания кормила немцев, и никто к датчанам не придирался. Ещё бы, пожжёшь и постреляешь кормильца, так откуда брать масло с хлебом? Как-то так выходило и с нами. Время наше текло, как масло в нагревательных системах.
Я же давно стал специалистом по слаботочной аппаратуре. Да, впрочем, чинил я и аппараты гидропоники, ремонтировал биореакторы, много чем я занимался, потому что не боялся электричества.
Женщина, которая смотрела за хозяйством и условиями проживания, добрая баба Тома, благоволила ко мне и терпела даже визиты Владимира Павловича с его фляжками и бутылками. Я догадывался, что она хотела видеть во мне сына, да только я не был похож на её мальчика, сгинувшего в междоусобице где-то на южных станциях метрополитена. Внешне баба Тома была похожа на классическую русскую бабушку, но я-то знал, что была у неё за плечами какая-то непростая судьба. Я как-то назвал её фамилию в Полисе начальнику по режиму и привёл собеседника в состояние ступора. «Сама Рашидова? Рашидова?!» – бормотал он, хотя подробностей я от него так и не добился. В каких-то непростых учреждениях обреталась она до Катаклизма и явно не на простых должностях.
У неё был очень точный глазомер в отношении людей, иногда беспощадный, а иногда, как в случае со мной, щадящий. Добрый, я бы сказал, хотя слово это дурацкое и ничего не объясняет.
Как-то лет десять назад на звероферме я попал под клык лебёдки, который распорол мне ногу. Виноват в этом был отчасти я сам: не проверив оборудование, врубил электромотор и стал поднимать негабаритный груз. Но трос лопнул, зубья разжались, и стокилограммовый кусок калёной стали рухнул почти точно на меня. Я свалился в загон к свиньям, и пока лежал без сознания, они погрызли мне ногу. После этого я пролежал в лёжку два месяца, а баба Тома буквально выкормила меня.
Поэтому она была мне действительно вместо настоящей бабушки – нет, не матери, а именно бабушки.
Дедушка у меня, кстати, тоже, можно сказать, был – старый кореец Ким, пришедший давным-давно с «Тимирязевской». Ким учил меня корейской гимнастике: про Кима сначала думали, что он владеет особым боевым искусством и может научить убивать человека голыми руками.
Оказалось, что он действительно специалист по гимнастике, но совершенно мирной. Тогда интерес к нему пропал, все разбежались учиться чему-нибудь более кровожадному, и я остался единственным учеником. Под надзором Кима в заброшенной сбойке между тоннелями я оборудовал спортзал и поднимал там куски рельса вместо штанги. Это мне жутко нравилось, потому что было даже приятнее, чем чтение, можно было ровно ни о чём не думать, кроме своего дыхания.
Когда я пришёл на «Сокол», то обнаружил, что наши свинолюбы находятся в каком-то странном смятении. Я зашёл в раздевалку под лестницей и принялся пить чай со свинарями. Оказалось, они тоже что-то слышали о перестрелке на дальних подступах к «Соколу» и ожидали нашествия.
Я на свинарей дивился. С одной стороны, я очень любил людей, которые находятся на своём месте и делают важное и нужное дело. С другой стороны, я был для них чужим, и это ощущали все – и я, и они сами. Я был из «чистеньких», но меня нужно было терпеть, ведь без электричества они не смогут жить. Поэтому мы ели и пили вместе, я смеялся их грубым шуткам, иногда сам рассказывал что-то смешное, но всё равно мы относились друг к другу немного насторожённо.
То есть до такой степени насторожённо, что они меня скормили бы свиньям не задумываясь. Лишь бы свиньям это пошло на пользу. Но свиньи, видать, их об этом пока не просили, а свинари ещё не решили, буду ли я их контингенту на пользу.
Владимир Павлович свинарями откровенно брезговал и вовсе не из-за запаха брезговал. Хотя тонкий, но вполне уловимый запах аммиака на звероферме присутствовал, но не он Владимиру Павловичу был отвратителен.
– Честно тебе скажу, – объяснял он, – я твоих свиней боюсь. И людей, что при них работают, тоже боюсь. Уж больно наши свиньи похожи на людей. У них-то и до Катаклизма был интеллект, как у собаки, а теперь и подавно. Человек, впрочем, менее чистоплотен. И физиология свиньи очень похожа на человеческую, строение сердца точь-в-точь как человеческое, да болезни у нас схожи. Дерьмо даже так же воняет. Но, понимаешь, свинья ещё и социальное животное. Детей, как вырастут, из семьи не отпускают, но если что не так – сожрут… Матриархат ещё…
– Да матриархат-то при чём?
– Не знаю. При том. Я себя плохо чувствую у свинарей, потому что не могу иногда отличить подопечных от попечителей.
Потом к нам пришли сменщики и сказали, что никакого нашествия не будет, зато со стороны «Войковской» к нам приедет посольство на дрезине, запряжённой собаками-мутантами.
– Собаки там говорящие, – заметил рассказчик, как что-то само собой разумеющееся.
Ему возразили, что собак никаких там быть не может, а вот не могли ли они приехать на человекоподобных роботах? В итоге все стали соглашаться с тем, что вряд ли посольство приехало на роботах, скорее всего, это просто сами роботы. То есть нам прислали связных человекоподобных роботов.
Я чуть не плюнул с досады. Не спорить же с ними! Хотя чёрт разберёт этих авиационных инженеров. Говорили, что они, защищаясь от мутантов, пытались через разлом проникнуть в тоннель, сняли с испытательных стендов конструкторского бюро «МиГ», что было неподалёку, реактивный двигатель от истребителя, смонтировали его в тоннеле соплом наружу да и выжгли всех упырей.
Потом окажется, что не человекоподобные, но всё-таки роботы, что не с посольством, а так, с какой-то информацией… Но понять сейчас было ничего невозможно. Хотя то, что авиаторы хотят с нами помириться, само по себе было новостью. Правда, новостью траченной – каждый год все надеялись, что они придут мириться, и каждый раз оказывалось, что никто к нам не пришёл.
Я ушёл проверять автоматические кормушки – там был обрыв, и на дальних рядах не работал лоток автоматической подачи корма. Когда я вернулся, то застал свинарей, сгрудившихся на платформе.
Все ждали гостей…
И вот они появились… К «Соколу» приехала дрезина с тремя пришельцами. Один, впрочем, лежал пластом среди ящиков. Его скосил очередью наш бдительный охранник. Я думал, что охранник получит благодарность, но его чуть не расстреляли.
Оказалось, что пришельцы пришли по каналам Д-6, секретного метрополитена, прямо от Курчатовского института, и подавали все положенные условные сигналы.
Сигналы действительно были. Я помню, когда я ходил в дозор на «Соколе», мне как-то зачитывали список условных сигналов, что могут подать люди с той стороны. Но лет десять никто никаких гостей оттуда не видел, и все забыли, как выглядят эти дробные вспышки фонаря и как звучат условные слова.
И вот охранник с перепугу дал очередь из автомата, нарушив сразу несколько положений Устава караульной службы. А теперь перед нами появилась дрезина с двумя гостями и одним полутрупом.
Седой человек лежал на железном полу и стонал, закрыв глаза. Когда его отгружали в лазарет, я обратил внимание, как непроизвольно дёргается его нога, елозит по металлу каблуком и никак не может успокоиться.
– Не жилец, – подтвердил мою догадку Владимир Петрович. – До завтра не дотянет.
Так оно и вышло.
Несколько раз я проходил мимо конторы, где заперлись пришельцы и говорили с начальником станции.
Потом на наших глазах с тележки разгрузили десятка два ящиков. В одних я безошибочно угадал цинки с патронами, причём было видно, что это не старые запасы, а вполне только что закатанные маслята. Не помню уж, кто научил меня слову «маслята», но оно мне, человеку мирному, ужасно нравилось.
Разговоры шли до вечера, а вот на следующий день случилось самое странное.
Меня вызвали в контору совсем по другому поводу: что-то непонятное происходило с консервирующей машиной, банки выходили негерметичные. Мы тут были не виноваты – проблема была в дефектной жести, которую мы получали через ганзейский союз. Я дожидался своей очереди, сидя на табурете в коридоре, как вдруг из закутка вышли все трое
– наш начальник, лысоватый человек в больших, искажающих лицо очках и невысокий азиат.
– Это всё бессмысленно! – сказал очкарик, причём было видно, что хотя он говорит спокойно, но при этом еле сдерживается. – У нас был пилот, а теперь у нас нет пилота. Вы можете нам найти пилота?
Начальник что-то пробурчал. Я впервые видел начальника станции «Сокол» в таком виде.
Это он, бывало, вызывал к себе и распекал нерадивого работника, а тут какой-то никому не известный тип ледяным тоном, но в бешенстве отчитывал начальника:
– На Кольцевой линии вы будете искать пилота год, а мы перекинем ваш тумблер через месяц. Нет, вы не можете родить пилота, я понимаю. Но откуда он возьмётся?
И тут я сделал то, чему потом сам удивлялся.
Конечно!
Если бы я увидел со стороны, как такое сделал бы Владимир Павлович, то я не удивился бы, а просто подумал, что день уже прикатился от обеда к вечеру и он совершенно пьян. Но Владимир Павлович, как бы ни был пьян, никогда бы такого не сделал. Уж скорее своды метрополитена рухнули бы на нас.
Или я видал женщин с «Динамо», на которых раз в год находила какая-то необъяснимая тоска, и они делали совершенно непонятные вещи. Одна пришила свою руку к свиной шкуре автоматической швейной машиной. Когда её вели прочь наши санитары, то она блаженно улыбалась. И эта улыбка была одной из самых страшных картин, что я видел.
Иногда мы были наблюдателями того, как люди сходили с ума, особенно в первые три- четыре года пребывания под землёй.
Но тут главным действующим лицом был я сам. Какой-то морок вёл меня, и я, будто сбрасывая тяжёлую прорезиненную накидку от защитного комплекта, освобождаясь и делая вдох полной грудью, встал.
Я встал со своей табуретки и сказал:
– Я – пилот.
Отчётливо помню, что я сказал это не очень громко, но тишина, которая сразу же наступила, вдруг больно ударила меня по ушам. Начальник станции глядел на меня довольно ту по, до конца не понимая, что случилось. Я первый раз в жизни удивил Бутова – и это бы я запомнил навсегда. Это стало бы главным событием моей жизни, про меня рассказывали бы легенды, но последующие события были куда круче.
Лысоватый очкарик впился мне в глаза.
Очень нехороший у него был взгляд. Какой-то оценивающий. Так свинари смотрели на наших элитных свиней, перед тем как шарахнуть им электродом в сердце – с любовью и жестокостью, слитыми воедино.
– Сколько. У вас. Часов. Налёта, – выдохнул в несколько приёмов очкастый.
– Десять, – сказал я.
Его лицо набрякло, мышцы как-то поплыли и поехали вниз, как оплывает парафин на жару. Понятно, что «десять» ему не понравилось. Ещё меньше бы ему понравилось, если бы он узнал, что у меня часов самостоятельного налёта нет вовсе. Не было у меня самостоятельного налёта, и по возрасту быть не могло, но возраст после двадцати лет жизни в метро был у нас всех стёрт.
Однако я понимал, что в мире что-то тронулось. Что-то произошло такое, что непоправимо изменило мою жизнь.
– Планеры? Дельтапланы?
– Нет, – ответил я. – Як-18Т. Учебный.
Очкастый вдруг склонил голову набок и, почти положив её на плечо, стал смотреть на меня как бы из положения лежа.
– Где рычаг пуска? – быстро спросил он.
– Кнопка. Не рычаг, а кнопка. Кнопка запуска движка – крайняя слева на панели.
– Что справа?
– Справа от неё манометр воздушной системы.
Он снял очки и принялся их протирать. Спутник его хранил молчание, наш начальник станции тоже. Бутов смотрел на меня как на человека, который на его глазах снял ботинок, вставил большой палец ноги в спусковую скобу и сунул ствол ружья в рот. Лет пять назад я видел такую картину, но тогда все бросились на самоубийцу и вырвали оружие из его рук. Тут никто ничего не сказал, и пауза все тянулась и тянулась.
Очкастый, наконец, вытер стёкла и, обернувшись, бросил:
– Я беру его. И ещё одного, на которого он укажет. Но не очень толстого, – последнее он сказал, уже обращаясь ко мне, и добавил: – Мирзо, идите за ним, и пусть он перенесёт вещи к нам в кубрик.
Азиат, оказывается, откликался на непонятное слово «Мирзо». Пока я шёл вместе с ним, то половину дороги думал, имя это или фамилия. Был у меня знакомый бригадир свинарей, уйгур по национальности, но у него было простое имя Роман. А тут – Мирзо.
Как звали его начальника, я так и не узнал и про себя окрестил его Математиком. Математик был похож на моего учителя в школе, и сказать, что я не любил этого школьного деспота, – значит ничего не сказать.
Однако Владимир Павлович куда-то ушёл. Я ждал его, ждал, но, в конце концов, все же перетащил свой мешок в новое место. Гости остановились у нас в совершенно блатном углу – в специальном кубрике для вип-гостей. У них был свой туалет и столик посреди комнаты – не самоделка, а настоящий антикварный столик ещё сталинских времён, крепкий, прочный, на котором стояло несколько банок тушёнки и лежала буханка свежего хлеба. Не то чтобы я голодал, но тут мне стало ясно, что этим великолепием можно пользоваться без ограничений, вне пайков и распределителей. Так в старинных романах на стол ставили вазу с фруктами.
Мне отвели койку, и я растянулся на ней, глядя в доски второго яруса. Внутри всё дрожало – я сделал свой выбор, а уж к худу или к добру, увидим потом. Это люди из Курчатника, они пришли, чтобы лететь куда-то. Рядом с нами есть развалины Военновоздушной академии, наверняка они хотят там что-то найти. А может, они не лететь хотят, а просто снять какое-то оборудование? А наши убили их специалиста и вот я вместо него? Нет, не так – они скорее бы искали инженера, если бы им нужно было найти какое-то оборудование. Или наняли бы кого-нибудь. Нет, им явно нужно куда-то лететь.
На следующий день я сходил за Владимиром Павловичем. Выслушав меня, он помолчал с минуту. Клянусь, я считал про себя секунды его молчания, и эти секунды были тягучедолгими, как старая смазка с подвижного состава… А потом он кивнул.
Собрался он гораздо быстрее меня, и вновь под конвоем Мирзо мы пошли в апартаменты пришельцев.
Самый главный разговор должен был произойти сейчас, хотя я-то понимал, что это чистая формальность. Я согласился давно, и, что бы там ни было, речь шла только о месте назначения.
И действительно, Математик встал со своим спутником перед нами и начал так, как обычно начинал свои праздничные речи на Новый год начальник станции «Сокол».
– Поздравляю вас, – сказал Математик. – Сердечно рад.
Последние слова, по-моему, совершенно идиотские, болтались на конце фразы как ненужный груз.
– Я начальник экспедиции, – продолжил Математик, – которая должна преодолеть примерно семьсот километров и достигнуть с исследовательскими целями города Петербурга.
«Интересно, – подумал я про себя, – с женой он так же говорит? Дорогая, я принужден обстоятельствами и уполномочен заварить чай, а также совершил покупку порции свиного белка в дополнение к пайку… Или как там у них с пайками?»
Стоп. Петербурга… То есть нужно добраться до Питера, до города, где пропал мой отец! До города, который мне иногда снится, где площадь с садиком, камень с всадником, да купол круглый… Сейчас уж, поди, нет купола, наверное, уже и не осталось от него ничего, но всё остальное… До города, где я, в конце концов, родился.
Мысли спутались, как провода под лотками со свиным кормом. Из-за этой путаницы искрящих проводов я как-то провёл несколько часов с голодными свиньями, и меня эти твари чуть не съели. А из-за путаницы в собственной голове я сейчас пропустил один момент в речи Математика. Казалось, в голове у него что-то произошло, будто кто-то переключил некий тумблер и внутри Математика заработал проигрыватель. Математик стоял перед нами и вдруг принялся скрипеть, словно какой-то органчик. Нечеловеческий у него был голос в этот момент, какой-то неестественный:
– Я уполномочен гарантировать вам материальное вознаграждение после выполнения задания. Вам будет предоставлено гражданство одних из самых безопасных станций. Ваш труд будет востребован и хорошо оплачен, а в качестве высшего акта доверия вам будет вручено личное оружие. Если вы будете беспрекословно и своевременно подчиняться нашим указаниям, если вы будете строго хранить внутриведомственную тайну, вас ждёт заслуженная награда. Если же вы нарушите нашу договоренность, то вас постигнет суровое наказание согласно полевым условиям.
Чёрт! Я где-то слышал такое, а может, читал. Он стоял перед нами как вражеский офицер перед пленными, склоняя их к предательству. Или как пират перед пленниками.
– Мы согласны, – быстро сказал Владимир Павлович.
Математик впился ему в лицо своим хищным взглядом, но Владимир Павлович был невозмутим и только обдал пришельца своим смрадным алкогольным выхлопом.
Математик скривился и отступил на шаг, но, надо отдать ему должное, ничего не сказал. А не всякий мог выдержать этот запах, совсем не всякий.
Потом Математик перевёл взгляд на меня. Со мной у него разговор был короткий: я, во-первых, вызвался сам, а во-вторых, без меня ему делать было нечего.
– Я согласен, – небрежно ответил я.
Нам действительно дали оружие. Два новеньких автомата в заводской смазке, но почему-то без номеров. Нет, номера не были спилены, их просто не было. Их никто не наносил на сталь перед воронением.
И это меня сразу насторожило. То есть настораживало, в общем, всё, но такое оружие означало, что Математик не случайный авантюрист, а человек какой-то структуры.
Начальство было вооружено особо. Математик огромным автоматическим пистолетом, а у Мирзо оказалось сразу два ствола, автомат и снайперская винтовка.
Мирзо, как я понял, был чем-то вроде адъютанта при Математике. Адъютанта и одновременно телохранителя.
На следующий день я принялся разбирать автомат, аккуратно заменяя смазку.
Мирзо сидел рядом и чистил свой автомат.
– А ты убивал когда-нибудь? – спросил он вдруг.
– Нет, – с чистым сердцем ответил я.
Он посмотрел на меня с недоверием, как на человека, который вдруг признался, что у него нет ног.
Это все глупости. Я повидал много людей, рассказывавших о своих кровавых подвигах так, будто они замостили трупами весь перегон от «Пушкинской» до «Баррикадной». Один из таких прибился как-то к нашим свинарям. Я не верил его бестолковым рассказам и думал, что он просто набивает себе цену.
Когда наш медиум сказал, что он не врет, я продолжал сомневаться, ведь если несколько лет подряд повторять одни и те же байки, то и сам в них поверишь. Ты будешь болтать о прошлых подвигах как попугай, а через год-другой никакой медиум не отличит придуманную жизнь от прожитой.
Но потом пришли люди из-за кольца и рассказали, что все правда. Стрелял и убивал – руки по локоть в крови и всё такое.
Я очень удивился, так он был похож на безответственного глупого болтуна. Его давно поставили резать свиней, да только «своим» его никто не признал, свинари им брезговали.
Да и ничего путного в нем не было.
Бестолковый мужик.
Да и забойщик никакой.
Я тщательно смазал оружие, вытер руки и подумал, что никто, кроме людей, у меня никогда не вызывал ненависти. Я любил подземное зверьё, может быть, потому, что не видел настоящих мутантов. Нет, мутантов я боялся, но это были детские страхи. Так боишься злого Бабая, когда мать пугает тебя им, чтобы вы с мальчишками не выбегали со двора, или так дети боятся темноты.
Я даже любил ручную крысу одной девушки с соседней станции. Крыса эта умела выходить из темноты на стук. Была она слегка мутировавшая, но мутация пошла ей на пользу. В том смысле, что в разум. Ничего кровожадного в этой крысе не было, хотя в швейном цехе на «Динамо» утверждали, что именно она отгрызла какой-то сплетнице палец. Ничего утверждать не могу, хотя сплетниц там всегда хватало.
Я подозреваю, что портняжно-швейный народ, дай им волю, пообъел бы друг другу не только пальцы, а головы.
Так вот, эта крыса была чрезвычайно умной и, как мне казалось, могла понимать человеческую речь. Я её опасался, этой мудрой крысы, хотя, может быть, дело было именно в том, что мне нравилась её хозяйка. А поссоришься с такой вот «домашней питомицей», так и хозяйка к тебе не подобреет.
Совсем не подобреет.
Но эта крыса, казалось, откуда-то знала, что я отказался охотиться на её сородичей, и была ко мне благосклонна.
Одним словом, самыми опасными существами мне всегда казались люди. «На кладбище и в лесу самый страшный зверь – человек», – как бы вторил мне всегда начальник станции «Сокол», когда пограничные дозоры жаловались ему на невиданных монстров. Но вот только лесов, не считая отстойников, заросших какой-то не требующей света мочалой, мы не видели уже лет двадцать, а кладбищ видали ещё меньше – под землёй места для кладбищ не было. Засунут тебя в биореактор или сожрут тебя свиньи, и совершится естественный круговорот белков.
Говорят, что когда-то людей пытались кремировать и хоронить пепел, но как-то с годами население метрополитена стало куда более циничным.
Так мы собирались в дорогу.
Несколько раз мы, не расставаясь, сходили за всеми ящиками, которые привезли наши хозяева, на «Динамо» и заперли их в подсобке за складом амуниции. Где находится мифический самолёт, нам пока не говорили.
Tłumaczenie:
Stałem przy granicy lotniska pośród wysokich traw kołyszących się na wietrze. Fale szły wzdłuż pasa startowego, rozchodząc się w to w jedna to w drugą stronę, jakby ktoś gładził pole ogromną dłonią. Czekałem na ojca, i oto się zjawił – duży i silny. Wziął mnie za rękę. Czułem jego dłoń i śpiesznie szedłem zanim, kiedy prowadził mnie przez rzędy zabezpieczeń wprost do hangarów. Wartownik od niechcenia zasalutował nam ale wszyscy znaliśmy siebie nawzajem od lat, i to wszystko było tylko formalnością. I salut wartownika, i odpowiedź ojca, i przepustka po którą i tak nie sięgnął.
Lotnisko było małe, sportowe, i maszyn na nim było niewiele. Wszystkiego tam było mało – i samolotów i pilotów.
Ojciec, przymrużywszy oczy spojrzał w dal i powiedział:
- Cudowny dzień, czyste niebo po horyzont.
Powiedział coś do techników, ci odpowiedzieli machając jakimiś papierami. Potem razem popatrzyli w te papiery i w końcu ojciec przywołał mnie gestem do siebie. W kabinie samolotu szkoleniowego było gorąco, pachniało benzyną i rozgrzanym metalem. Kochałem te zapachy, ale jeszcze bardziej uwielbiałem zapach w kabinie nie było upału - jakimś szczególnym zapachem maszyn elektrycznych.
W samolotach odrzutowych, paliwa prawie w ogóle nie czuć, a tutaj czujesz się prawie jak w samochodzie.
Ojciec mówił, że fabryka pozwala na nim latać na dziewięćdziesiątce dwójce – zwykłej benzynie samochodowej, i pewnie dlatego tak pachnie. A matka z niezadowoleniem mówiła, że lubię wąchać benzynę dlatego że w moim organizmie brakuje żelaza.
Siedzę z prawej strony, wsadziwszy nos w panel radiokompasu, ojciec na razie przygotowuje się do wylotu.
Pamiętam taki film, gdzie chłopiec uratował ojca i leciał samolotem nad pustynią. "W razie czego, uratuję go – mamroczę przesuwając palcem po skali mechanizmu korekcyjnego – jeśli będzie miał kłopoty, dowiozę do szpitala... Nie, niech nie on, lecz kto inny popadnie w nieszczęście, a my z ojcem go uratujemy. Usiądziemy w odległym górskim miasteczku, wokół niech szaleje wojna. Niech będą wybuchy. Zbierzemy rannych i w ostatniej chwili wzbijemy się w niego. On będzie tak jak i teraz, spokojnie i surowo patrzeć przed siebie, a ja będę nawigatorem".
I sprawdzam, czy korektor lotek jest ustawiony w pozycji do startu.
Ojciec nie patrzy na mnie ale wiem, co on wszytko widzi.
Opowiadam mu szkolne nowości przeplatając dobre i złe, i czuję, że dla niego to wszystko jest bardzo ciekawe, ale nie na miejscu – przecież teraz musi już lecieć..
Chciałem go jeszcze o coś zapytać, ale nie pamiętam o co. Ojciec mruga do mnie, jak gdyby daje do zrozumienia, że on też chciałby coś opowiedzieć, ale nie teraz. Praca, rozumiesz.
Jeszcze przez chwile siedzimy z ojcem w kabinie, uważnie sprawdza jak zapiąłem pasy i otwiera przepustnice. Samolot sunie przed siebie. Huśtając ustawia się na kwadracie wyrysowanym na dwóch przecinających się rozgrzanych słońcem asfaltowanych pasach lotniska. Potem ojciec zatrzymał samolot, i puścił silniki na jałowe obroty.
Wydostaję się na zewnątrz, i strumień powietrzny od razu zrywa mi z głowy pilotkę. To ojcowska furażerka a ojciec mówi, że nakrycie głowy - najważniejsza część munduru. Pilotka jest na mnie za duża, ale strzegę jej bardziej niż kolekcji obrazków z gum do żucia.
Pilotka ślizga się po chropowatym betonie. Biegnę za nią i przegapiam moment kiedy ojciec ruszył maszyną i zaczął nabierać prędkości. Skrzydła zaczynając wibrować i migotać w pyle który wisi nad pasem. I w końcu, daleko na końcu pasa, samolot odrywa się od ziemi, podrywa z betonu tumany kurzu i unosi się w górę. Ojciec robi wiraż, potem kręci beczkę i przelatuje nad lotniskiem. A potem kręci wysoko nad moją głową manewr opadającego liścia.
Idę do hangarów i chowam się w cieniu. Chcę tylko jednego, żeby to trwało w nieskończoność. Zamieniający się na wirażach ton pracującego silnika, samolot fikający koziołki w powietrzu na tle nieznośnie błękitnego nieba, i moje szczęście.
Muszę o coś spytać. To bardzo ważne i wiem że ojciec mi wszystko wytłumaczy. I wreszcie przypominam sobie o co mi chodziło .... ale ojciec jest daleko, a jego samolot właśnie zrobił pętlę i wznosi się w stronę słońca. Czytałem jedną książkę, opowieść o pilotach czasów wojny … i tam, w tej opowieści, jeden z naszych pilotów zawsze po ataku odchodził w stronę słońca, dlatego nikt go nie mógł trafić. Potem siadał na lotnisko, gdzie bazowali amerykanie – wtedy walczyliśmy razem. Amerykanie pili swoje whisky, a on prosił o tylko o mineralną ze "słońcem" Już nie pamiętam szczegółów ani co tam było jeszcze w tej książce, ale potem ten pilot uleciał w stronę słońca po walce powietrznej, ale nie z Amerykanami, oczywiście, a z Niemcami, którzy na nas wtedy napadli.
Uleciał, i więcej nikt go nie widział. Rozpuścił się w tym słońcu … potem Amerykanie pytali o niego, ale proponowano im tylko stypę… i Amerykanie płakali, dlatego że wtedy walczyliśmy razem, a kiedy twój przyjaciel nie wylądował, to jak tu nie zapłakać?
Dlatego ojciec z przyjaciółmi, często wznoszą toast za to, żeby ilość startów zgadzała się z ilością lądowań. Maja jeszcze inne toasty. I żelazną zasadę. Nie mówią o "ostatnim" locie a o "kolejnym".
I oto widzę jak ojciec skręca i odchodzi w stronę ogromnego słonecznego dysku który powoli opada na zachód. I czekam. Czekam bardzo długo, zdaje mi się że czekam wiecznie na …
I w tym momencie zawsze się budzę.
Kiedy śni mi się ojciec zawsze budzę się w tym miejscu i moja kołdra okazuje się być cała mokra od potu. Normalnie pływam w kałuży potu i dawniej, to jest w dzieciństwie, że to były łzy. Ale to oczywiście nie to, a jakaś fizjologiczna reakcja. Te sny przychodzą do mnie raz w miesiącu i nigdy częściej. Dawniej radziłem się naszego lekarza i on mówił, że to z pewnością reakcja na lunatykowanie. Lekarz mówił, że u kobiet też tak bywa i śmiał się.
To nie tak jak u kobiet. Teraz rozumiem ten żart.
Takie sny mam już dwadzieścia lat i lekarz u nas nowy, a stary już umarł.
Jeszcze mi mówili, że te sny przychodzą dlatego, że w czasie Kataklizmu (lekarz jeszcze nazywa to, co się stało Kataklizmem) podziałał na mnie impuls elektromagnetyczny. Wtedy leczyli moje bóle głowy od skurczu naczyń słabymi prądami i tak jedno nałożyło się na drugie i przemieniło się w moje nocne spotkania z ojcem.
Wszystko byłoby dobrze, ale obudzić się ciężko. I nie przez to, że jestem cały mokry, ale przez to, że sen się kończy. To trzeba przemilczeć, bo i tak patrzą na mnie jak na nienormalnego.
Obróciłem materac mokrą stroną w dół i pościeliłem kołdrę.
Ojciec poleciał do krewnych w Piterze na kilka dni przed Kataklizmem. Miał przylecieć za tydzień i tak już dwadzieścia lat nie ma go ze mną. Chcę myśleć, że on też tam jest, w mieście nad Newą, śpi i widzi dziwne sny, gdzie rozmawiamy i gdzie my razem siedzimy w kabinie jego samolotu.
Matka umarła dziesięć lat temu, ale nie od choroby popromiennej, nie od wszystkich okropieństw, na które chorowaliśmy po Kataklizmie, dokładnie nie wiadomo od czego. Czasami myślę, że ona umarła z niewystarczającego światła.
Znaleźli ją rano odwróconą do ściany z całkowicie spokojnym wyrazem twarzy. Bardzo spokojnym, powiedziałbym.
I ona ani razu mi się nie śniła.
A moje życie szło w podziemiach między „Sokołem” i „Dynamo”. Urodziłem się w Petersburgu, już po tym jak znów stał się Petersburgiem, jednak mieszkałem w tym mieście całkiem niedługo. Rodzice dawno temu przyjechali do Moskwy. Mieszkaliśmy niedaleko Białoruskiej i żyłbym na bogatej hanzeatyckiej stacji, ale los, który zaniósł mnie pod ziemię, posłał mnie dalej. Los posłał mnie dalej, za hanzeatycką barierę.
Tutaj, gdzie na trzech stacjach metra zajmowaliśmy się najważniejszymi rzeczami. Jak mówił naczelnik stacji „Sokół”: „Hodujemy ziarno, rozmnażamy świnie i konserwujemy śluz”. On tak mówił – jak prawdziwy naczelnik – podczas świąt. Nasz naczelnik ogłaszał, machając ręką, jak pożegnał poprzednich naczelników i będzie pięknie mówił o przyszłości, jeśli, oczywiście, mamy przyszłość w tym podziemnym świecie. Zauważyłem, że oni wszyscy mówią „świnia”, a nie „świnie”. Z jakiegoś powodu czują się pewniej jeśli słowo świnia uważa się w liczbie pojedynczej. Tak jest im znacznie spokojniej.
Ja też nie lubię świni, świnie zawsze mnie przerażały, ale nie można było od nich nigdzie uciec. Nie pszczoły, żeby w tunelach rozmnożyć.
A naczelnik stacji „Sokół” Butow był silnym gospodarzem. Nikt, oprócz niego, nie utrzymałby w dyscyplinie samowolnych świniarzy, ponurych zbieraczy grzybów i ślimaków i techników takich jak ja. Własność naczelnika „Sokoła” rozciągała się aż do stacji „Dynamo”, gdzie zresztą przy krawiectwie i garbarstwie mieli dość swoich szefów, tylko pomniejszych. A Butow był wielki i szeroki – w obu znaczeniach tych słów. On nawet podniósł jedną ręką bak z wodą. W dzieciństwie wierzyłem, że znaczek na mapach „zabutowano”, w odniesieniu do zawalonych tuneli i zatkanych szybów wentylacyjnych, odnosił się do jego rodziny.
Tak poza tym śluz nie był śluzem, a tajemniczą pleśnią, pomagającą w wielu chorobach. Dodatek do diety najpierw wywoływał przerażenie, a potem stał się drogim towarem eksportowym.
Dzień toczył się swoim normalnym cyklem. Tak i na to była jedna nazwa: dzień-noc – doba precz. Przy sztucznym świetle czy dzień, czy noc – wszystko jedno. Wcześniej mówili, że ludzie powinni automatycznie przejść na czterdziestoośmiogodzinną dobę. Ale wszystko potoczyło się inaczej.
U nas u tych, którzy pracowali przy plantacji cud-nasion było na odwrót – dwunastogodzinna doba. Mało popracujesz, a potem śpisz w szklarni.
A u świniarzy wszystko zależało od ich podopiecznych: one spały, świniarze chodzili jak zombie, a jak świnie wyspane, to i świniarze radośnie biegają po zagrodzie.
Miałem niewielu znajomych, ale jeden warty dziesięciu.
Najlepszym był stary kolejarz Władimir Pawłowicz. Z początku wydawał mi się staruszkiem, ale było spowodowane stosunkiem wieku w młodości, kiedy każdy, kto jest dziesięć lat starszy od ciebie wydaje się być staruszkiem. Teraz wiem, że rzecz też w tym, że przed Kataklizmem jemu udało się przeżyć jakoś dorosłość, a mi nie. I przez to, jak to zwykle bywa, różnica wieku się pogłębia.
Władimir Pawłowicz chodził w mundurze kolejarskim. Strasznie podobało mi się to, ponieważ pomylić z kimś Władimira Pawłowicza było niemożliwe. Gdzie znalazł ten mundur, żeby wymienić stary, nie wiadomo.
Wszyscy znali na pamięć historię metra, na niektórych stacjach nawet zmuszano dzieci do nauki, jakby to było prawo boże. Dlatego wszyscy wiedzieli, że z godnie z uchwałą Rządu Federacji Rosyjskiej z 3 stycznia 1992 roku nr 4 (niektórzy pamiętają, co było w trzech poprzednich!) metro zostało przekazane na własność miastu Moskwa. Zostało zlikwidowane metrowe Ministerstwo Kolei. To samo stało się z systemami metra w innych miastach, ale teraz nie było nic wiadomo o innych miastach.
I mundur starego wzoru określał, jak kiedyś wyglądało życie.
A Władimir Pawłowicz chodził właśnie w mundurze kolejarza i miał starą czapkę ze skrzyżowanymi młotkami na przedzie.
Kiedyś spytałem go, co to za drugi młotek. Władimir Pawłowicz odpowiedział, że to jest klucz francuski. Czułem się zażenowany i nie pytając więcej poszedłem prosto do biblioteki. Biblioteka była stara i opuszczona. Będąc chłopcem spędzałem tam czas, kiedy było mi źle albo chciałem się schować. Przejrzałem napuchnięte od wilgoci słowniki i okazało się, że po angielsku to monkey wrench. O w rzeczywistości nazywał się kiedyś lokomotywowym, a teraz wszyscy nazywają go po prostu kluczem nastawnym. Dodałem słowo małpa. Zabawna nazwa.
Później znalazłem proste wyjaśnienie. Chodziło w nim o to, że Władimirowi Pawłowiczowi gdzieś zachowało się kilka kompletów starego uniformu. Właśnie starego! Może znalazł je w bocznych odgałęzieniach przejść albo w zajezdni ze starymi kitlami i czapkami, ponieważ niemożliwe jest przez tyle czasu zachować wydany komplet.
Jednak nie. Nie wiem, jakie mistyczne rzeczy się tu dzieją: jedna o Srebrnym pociągu.
Jeszcze babcia Toma opowiadała mi, że raz w roku jeździ po metrze Srebrny pociąg i jeśli do niego się wskoczy, to można wyjechać z metra daleko, daleko , do kraju, gdzie jest niebo i żyje się zupełnie inaczej.
Mój stary towarzysz miał jeszcze jedną cechę, raczej dziwną.
Władimir Pawłowicz jakimś cudem upijał się każdego dnia. Pito u nas rzadko, ale dużo i z bójkami. A Władimir Pawłowicz pił cicho i spokojnie, i nikomu tego nie okazywał. Myślę, że on mieszkał na stacjach-faktoriach, ponieważ tutaj była skorygowana produkcja spirytusu. Oczywiście ten zwyczaj utrudniał jego pijaństwo, ale Władimir Pawłowicz okazał niezwykłą pomysłowość pozostając potajemnie pijakiem.
„Pijany tak inteligentnie, dwa światy w nim” – powiedział kiedyś naczelnik „Sokoła”. Trzeba przyznać – Władimir Pawłowicz ma złote ręce. Nikt nie rzucał mu kłód pod nogi.
Tak, i lubiłem rozmawiać z nim po obiedzie, ale rano i wieczorem nie lubiłem Władimira Pawłowicza.
Ale wolno mi było przeklinać, bo gdy przeżyjesz pół życia z jakimś człowiekiem, szczególnie tutaj, to kropka w kropkę jak w przysiędze małżeńskiej składanej w obcych nam cerkwiach, tylko śmierć może nas rozłączyć.
Czasem wyobrażałem sobie przestrzeń metra: rozdartego konfliktami, zamieszkałego przez okrutnych ludzi gotowych sprzedać się nawzajem za garść nabojów, żeby załadować nimi później magazynek automat i Kałasznikowa i zabić kogoś jeszcze. Kiedy zaczynałem tak myśleć, to cały czas powtarzałem sobie, że posterunkiem granicznym na „Białoruskiej”, żyją ludzie tacy jak ja, z takimi samymi myślami. I kiedy tylko oni kończą się spierać okazuje się, że wszyscy są ulepieni z tej samej gliny: i niektórzy faszyści na „Puszkińskiej”, i rzemieślnicy na „Kuźnieckim Moście”, i intelektualiści z Polis, i anarchiści z „Wojkowskiej”.
- W jakiś sposób płyniemy tą podwodną, a raczej podziemną, łodzią – mówił sam Władimir Pawłowicz o otaczających nas ludziach.
Chciałem stłumić w sobie nienawiść do tych istot ludzkich, dlatego że wiedziałem, że ta nienawiść narodziła się ze strachu. Pewien ksiądz przybyły z podziemnych świątyń pod Jełochowskim, żeby głosić Słowo Boże, powiedział, że dobrze myślałem. I tą nienawiść trzeba zmienić w miłość! Kiwałem głową w takt jego przemówień, ale wiedziałem, że osobiście nie mogę niczego zmienić w miłość. Nie dlatego, że nie nadaję się na materiał do zmian.
Ksiądz szeleszcząc starą sutanną poszedł w kierunku zajętej przez anarchistów „Wojkowskiej”, stacji z trudną historią, i od tej pory nikt go więcej nie widział. Przynajmniej do nas nie wrócił.
Nie wiem co się z nim stało, czy nawrócił kogoś na swoją wiarę, czy pożarły go tunelowe ślimaki. Nikt nie wie. Generalnie ”Wojkowska” jest u nas uważna za przeklętą stację. Po pierwsze nazwa. Nazwana została na cześć człowieka, który zabił ostatniego rosyjskiego cara. Albo człowieka, który kazał go zabić, nie pamiętam dokładnie.
Po drugie i najważniejsze – wiele mówiono złego o radiacji. Tunel był tam położony płytko, skażenie jest silne, przez co u nas można wyhodować tyle dziwactw.
Niedaleko na powierzchni był jeszcze instytut lotnictwa i fabryki, w których było pełno dziwnej elektroniki. I chodzą słuchy, że ta wojownicza elektronika połączyła się w jeden umysł nie bez pomocy pozostałych przy życiu inżynierów lotnictwa. Ci inżynierowie ponoć okopali się w swoim bunkrze niedaleko „Wojkowskiej” i bronili się przed wszystkimi, i swoimi, i obcymi, przy pomocy humanoidalnych robotów. Te roboty goniły anarchistów z „Wojkowskiej”, którzy starali się przejąć tam władzę, a tylko ukrywali się w swoich skomplikowanych podziemnych przejściach.
O robotach jednak kłamali. Powodów, żeby wierzyć w humanoidalnych terminatorów, jak rozumiem, nie było. Jednak inżynierowie jako-tacy nie narzekali: na przykład niedaleko nas były gigantyczne kompleksy przyzna naukowo-przemysłowemu stowarzyszeniu „Diament”, które tworzyło kiedyś pociski przeciwlotnicze.
Konflikt zaczął się, jak zwykle, z małej pijackiej bójki. Opiwszy się nasi zaczęli krzyczeć, że artylerzyści nie obronili pokoju i spokojnego snu w kraju, tamci odpowiedzieli bez zastanowienia i w końcu wszyscy ludzie złapali za noże, a potem za spluwy.
I w tym momencie (byłem wtedy jeszcze mały i znam to z opowieści) wybuchła nawet mała wojna zakończona kruchym pokojem.
Po tej krótkiej wojnie z artylerzystami wojkowscy anarchiści, a wraz z nimi technicy z klanu lotnictwa, zablokowali tunele i wprowadzili niewielki ruch. Traktat pokojowy zawarto tak, że kontaktowaliśmy się przez kabel elektryczny. To znaczy nie opłacało się walczyć, ale nawet nie mogliśmy kląć: oprócz kabla, który zasilał techników, nie było żadnego kontaktu. Wydaje mi się, że przez ostatnie dziesięć lat żaden człowiek z „Sokoła” poszedłszy do inżynierów nie wrócił. I wszystko to, powtarzam, wydarzyło sie przed moim przybyciem.
Teraz nikt się nie kontaktuje, chociaż przepuszczaliśmy wszystkich, którzy szli dalej do „Wojkowskiej”. Jednakże duża część służbowych przejść była zamknięta lub zupełnie zawalona.
Mogliśmy się tylko domyślać, co się dzieje za przegrodami. Dzieciom mówili, że mieszkają tam mutanty, które zabiorą je do swojego królestwa, jeśli będą wybrzydzać i jeść mało pożywnych grzybów i wieprzowiny. Wielu zdawało się, że za przegrodami w tych obcych tunelach i schronach zabrali się bardzo mądrzy ludzie, ale teraz wszystkie próby „Sokoła” zaprzyjaźnienia się z nimi pozostały tylko marzeniem.
Mówiąc krótko, nasze stosunki były oznaczone znakiem drogowym z przekreślonym poziomo okręgiem, który mówił, że dalej przejścia nie ma.
Im dalej, tym bardziej lubiłem chodzić bocznymi korytarzami w stronę ulic przy lotnisku, gdzie jest wyjście do głębokiej piwnicy-schronu. W tej piwnicy dokonywała żywota gigantyczna biblioteka.
Czytałem wszystko: książki kucharskie, na podstawie których nie można już nic przygotować, biografie ludzi, o których wszyscy zapomnieli, podręczniki obcych języków, tych języków, których po Kataklizmie nikt już nie używał.
Władimir Pawłowicz nie aprobował tego zajęcia w takim stopniu, w jakim ja nie aprobowałem jego alkoholowych eksperymentów.
- Wiesz Sasza… - powiedział kiedyś do mnie. – Tak patrzę na ciebie i rozumiem, że jesteś okazem jak dotąd nieznanej nam mutacji. Na pierwszy rzut oka zdrowy dzik. Tak, dzik… - Tu się zaciął , a po chwili kontynuował: - Dzik, powinieneś to już gdzieś przeczytać, to coś podobnego do naszych świń. I tak, jesteś zdrowy facet, a zachowujesz się jak botanik.
- Botanik? I chcę iść ze szklarni?
- Myślałem, że o tym też przeczytałeś. Botanik to taki chudziutki chłopak, który uczy się pilnie w szkole, słucha rodziców i cały czas siedzi w książkach.*
Dokładnie, przypomniałem sobie to słowo. Widziałem je w książkach, ale jak u nas w szkole nazywali botaników nie pamiętam. Najpierw pamiętałem, a potem zapomniałem.
Jedno jest pewnie – wszyscy byliśmy trochę botanikami z uwagi na to, że nosiliśmy okulary chroniące przed jaskrawym światłem.
Nasze oczy dawno przyzwyczaiły się do podziemi, gdzie światła nie tyle nie było, co było tak rzadkie jak czysta woda: faktycznie niby jest, ale znaleźć dobre źródło, podziemny strumień, poprowadzić od niego rurę, zapewnić odpływ… Dobrego hydraulika można wymienić na dziesięciu snajperów.
Już dawno zrozumiałem, że hierarchia specjalistów ciągle się zmienia: to w cenie byli żołnierze, obrońcy i górnicy, to technicy i budowlańcy.
Kataklizm nie tylko nami wstrząsnął, nawet nie cofnął społeczeństwa, on nie poprowadził nas starą drogą, ale gdzieś w bok. Zresztą, czasem mogą się przydać dziwne nawyki. Ja, na przykład, w dzieciństwie dobrze strzelałem z procy. A dziesięć lat temu zaczęła się masowa paranoja s– zawody w strzelaniu z procy na pieniądze. I nie tylko udawało mi się być na liście zwycięzców, ale nawet nieźle na tym zarabiałem.
Jednak kiedy proponowali mi, żebym polował tym sposobem na szczury, odmówiłem. To nie moja praca. Do szczurów czułem jakiś szacunek. Szczury to bardzo mądre stworzenia, choć mówią o nich wiele głupot. Mają świetną koordynację i poczucie przestrzeni. Ze szczurem można się zaprzyjaźnić i, lekko stukając w ścianę, przyzwać go z podziemi. To dlatego, że szczury mają dobry słuch i są wrażliwe na wibracje.
Ale, prawdopodobnie, przenoszę swój szacunek do jednego szczura na wszystkie pozostałe, ale o tym później.
Z Władimirem Pawłowiczem spędziliśmy już wiele lat na dyskusjach. No i dziś prowadził wózki do szklarni i usiedliśmy z nim przy skromnym stole obiadowym. Władimir Pawłowicz od razu pociągnął z flaszki i zaczęliśmy rozmawiać, jak zwykle o sensie życia.
„Sens życia” – nazywałem to tak chociaż tematy były u nas bardzo dziwne.
Teraz Władimir Pawłowicz spojrzał mi w oczy:
- Ty tego dobrze nie pamiętasz z młodości, a ja ci opowiem. Zaraz po Kataklizmie wielu spośród ludzi, którzy przetrwali byli w euforii. Dla nich to było wyzwolenie. Przecież wcześniej oni męczyli się, krzątali, obawiali. W ich życiu było szefostwo, rodziny, w których często nie było żadnego szczęścia, ale za to było wyobrażenie, ze wszyscy oni są nieudacznikami. Za mało zarabiali, nie mieli zrobionego remontu, skończonych domów… I nagle bum! Wszystko przepadło. Oczywiście, życie już nie było lukrowane i stało się bardziej bolesne, ale ci, którzy byli naprawdę chorzy, szybko umarli.
A ci, którzy weszli w ten stan, czuli się bardzo komfortowo. To była druga szansa dla nieudaczników i, co najważniejsze, nie było niewolniczych biur. W końcu wiele osób zajmowało się nie swoją pracą: ludzie zdzierali spodnie w biurach niecierpliwie oczekując piątku, żeby radośnie się napić, pić całą sobotę i niedzielę, słuchać narzekać nielubianych żon lub mężów, z przerażeniem myśleć o tym, że dzieci są nieposłuszne, wpadły w złe towarzystwo, pamiętać, że lata mijają, a nic się nie zrobiło. Z zazdrością dowiadywać się, że współpracownicy wzbogacili się, wyjechali za granicę i ogólnie mówiąc lepiej im się powodzi niż tobie. Duchowe cierpienie zawsze jest cięższe od fizycznego: do fizycznego przywykasz lub umierasz w zależności od jego ciężkości. A potem, po Kataklizmie, z dnia na dzień sukces stawał się coraz bardziej wyczuwalny. Sukcesem jest to, że żyjesz, że dostajesz udziały ze szklarni lub korzystnie handlujesz z hanzeatyckimi stacjami.
To jest nowe średniowiecze, o którym tak długo mówili. Ty o tym nie wiesz, ale uwierz, że mówili. I jest to zdecydowanie prostsza cywilizacja, niż była. Jest w niej takie same powiązanie szef – podwładny, ale teraz jest to gospodarz – robotnik. Marksizm. Nie masz pojęcia, co to marksizm, ale uwierz, moje pokolenie się na nim wychowało… Tak więc, marksizm znów stał się obecny, a świat zrozumiały. To oni, to my. To jest jedzenie, to jest obranie.
- Ale tak nie da się długo żyć. I czytałem o marksizmie.
- Dlaczego nie da się? Zresztą, co znaczy „długo”? Czym dla nas jest „długo”?
- Jeśli mówisz o marksizmie, to ilość powinna zmienić się w jakość.
- To nie marksizm. Nieuważnie czytałeś. Zmiana ilości w jakość to Hegel, dialektyka…
- No dobrze. Hegel. Ale coś powinno się zmienić.
- To oczywiste, że powinno zmienić się wyjście na powierzchnię.
- Albo zjedzą nas jakieś potwory.
- A zastanów się, czemu potwory nas jedzą? Co w nas jest? Co takiego porobiło się w ludziach, że przetrwali w metrze? Mają odzyskać metro? Ale jeśli rozumne mutanty, no i nierozumne, żyły dwadzieścia lat u siebie, nawet w przypadku mutacji delta, jaki mają powód zejścia pod ziemię? Mogę zasugerować, ze najmądrzejsze z nich szukają kontaktu z nami. Może chcą z nami współistnieć.
- Zawsze możemy sugerować najbardziej fantastyczne opcje. Na przykład, że najmądrzejsze traktują nas jak przysmak. Urządzą farmy, będą nas rozmnażać, jak świnie…
Potem dyskutowaliśmy na temat pogłosek o Instytucie Kurczatowskim. Tam, obok stacji „Październikowe Pole”, było całe miasto, przy czym z jednej strony łączy się ze schronami i podziemiami Głównego Zarządu Wywiadowczego przy Szosie Choroszowskiej, a z drugiej z Instytutem Kurczatowskim.
Mówili, że na dalekich rubieżach była strzelanina i ktoś widocznie chciał się do nas przedrzeć.
- Ty na pewno wiesz, od kiedy jest u nas możliwość wyhodowania cud-ziarna? – spytał mnie ktoś.
Ogólnie to wszyscy to wiedzieli, tylko nikt o tym nie mówił. Ta energia elektryczna, która całodobowo oświetla nasze plantacje, była wytworem tej samej siły, która zagnała nas pod ziemię.
Pochodziła z ponownie uruchomionych reaktorów Instytutu Kurczatowskiego i na naszych stacjach jej nie brakuje.
A ponieważ czasu było dużo, to przyzwyczajam się do czytania właśnie w tym darmowym świetle.
W Instytucie Kurczatowskim działały dwa reaktory i z żyjącymi tam ludźmi utrzymywano specjalne porozumienie. Wiadomo, że nie nabojami się z nimi rozliczaliśmy, istniał złożony system współpożyczek.
Chodzą słuchy, że niedaleko Moskwy znajdują się gigantyczne składy oleju napędowego, do których nikt się nie dostał w ciągu pierwszych pięciu lat po Kataklizmie. A potem okazało się, że się zepsuł. Próbowali go wzbogacać i filtrować, ale nic z tego nie wychodziło. Energia agregatów diesla okazała się być drogą rzeczą, z paliwem coś kombinowali, ale moim zdaniem niezbyt im wyszło.
Paliwo rozłożyło się na frakcje, wytrącił się osad, jakaś smoła, zatykały się cienkie rurki w silniku, ogólnie mówiąc, ciągle powstawały jakieś problemy z tymi zapasami paliwa. Ktoś mi mówił, że taniej zbudować rafinerię, ale do tego trzeba by wszyscy Moskwianie się pogodzili, a chęci do zakończenia konfliktów nie miał nikt. Też coś, rafinerii mu się zachciało…
Mówili, że mityczni Baumańcy, mieszkańcy inżynierskich podziemi na północnym wschodzie, wymyślili jakąś technologię ożywiania nie tylko diesla, ale i benzyny, która doszczętnie straciła swoje właściwości! Ale gdzie ci Baumańcy? Jacy specjaliści ocaleli z wielkich instytutów w dzielnicy „Baumańska”, nikt dokładnie nie wiedział. Czy istnieją naprawdę? Nie wiadomo.
Nic nie było wiadomo.
Ale, mimo braku pewności, już dawno przestał mnie zadziwiać ten świat, który zmieniał się z kilometra na kilometr i w końcu ostatecznie uformował się na nowej stacji w świat, czasem pozornie podobny, ale całkowicie inny. Na przykład mogę łatwo odróżnić po zapachu „Dynamo” od „Aeroportu”, nie mówiąc już o „Sokole” z jego wielkimi, rozległymi i zadziwiającymi fermami zwierząt.
Czyści mieszkańcy „Dynama”, żołnierze krawieckiego frontu, żyli zupełnie inaczej aniżeli świniarze z „Sokoła”. I sprawa też nie w tym , że „Dynamo” było budowane metodą głębinową, a „Aeroport” metodą odkrywkową, sprawa nie w rozmiarach podziemnych miast, które oczywiście nie ograniczały się torowiskami i stacjami, a ciągnęły się daleko od siebie, wzdłuż podziemnych rzek, położonych w kolektorach, w opuszczonych przejściach, czasem kończących się jaskiniami krasowymi, a czasem porzuconymi przez ludzi bunkrami i schronami bombowymi. Sprawa była w stylu życia, który zależy czasem dość przypadkowymi czynnikami.
Styl życia był związany z tym, jacy ludzie znaleźli się przypadkowo na stacji dwadzieścia lat temu i z tym, jaką drogą poszli w tym czasie.
I jeśli wszystko było u nas tak niezwyczajne, to można było tylko przedstawiać, jak dziwaczni podziemni ludzie są za granicami naszego obwodu. U nas pokój i ład, jesteśmy wszystkim potrzebni. Jesteśmy koszem metra i jego spichlerzem, a tam wilcze wycie, zgrzyt zębów i koszt życia liczony nie w godzinach, a w nabojach.
Tam jest wojna, a my mamy wieprzowinę, no i jeszcze zboża. Mamy szczury wielkości arbuza. U nas nawet arbuzy rosną, tylko z jakiegoś powodu biały w środku, ale słodki jak cukier.
Ale arbuzy są takimi drogimi zabawkami.
Władimir Pawłowicz powiedział kiedyś, że żyjemy jak Dania w czasie przedostatniej wojny. Tylko okupowana Dania karmiła Niemców i nikt Duńczyków się nie czepiał. No pewnie, pożyjesz i zastrzelisz karmiciela, i skąd będziesz brał masło i chleb. Jakoś tak wychodziło też z nami. Czas nam płynął, jak masło w systemach grzewczych.
Ja już od dawna jestem specem od urządzeń niskoprądowych. W sumie naprawiłem sprzęt od hydroponiki, naprawiałem bioreaktory, dużo robiłem, ponieważ nie bałem się elektryczności.
Kobieta, która opiekowała się gospodarstwami i warunkami do życia, dobra baba Toma, lubiła mnie i ścierpiała nawet wizyty Władimira Pawłowicza z jego flaszkami i butelkami. Domyśliłem się, że ona chce widzieć we mnie syna, tylko że nie byłem podobny do jej chłopca, który zginął w konflikcie gdzieś na południowych stacjach metra. Z zewnątrz baba Toma przypominała klasyczną rosyjską babcię, ale wiedziałem, że dźwiga na ramionach ciężki los. Kiedyś powiedziałem jej nazwisko w Polis przywódcy reżimu i wprawiłem rozmówcę w osłupienie. „Sama Raszydowa? Raszydowa?!” – mamrotał, chociaż szczegółów i tak się nie dowiedziałem. Znajdywała się w jakichś dziwnych instytucjach do Kataklizmu i oczywiście nie na zwyczajnych stanowiskach.
Miała bardzo dobry wzrok w stosunku do ludzi, czasem bezwzględny, a czasem, jak w moim przypadku, łagodny. Powiedziałbym, że dobry, chociaż słowo to jest idiotyczne i niczego nie wyjaśnia.
Jakieś dziesięć lat temu na fermie zwierząt wpadłem pod chwytak wciągarki, który rozpruł mi nogę. Winowajcą oczywiście byłem ja: nie sprawdziłem sprzętu, włączyłem silnik elektryczny i zacząłem podnosić ponadgabarytowy ładunek. Ale lina pękła, zęby się rozłożyły i stukilogramowy fragment hartowanej stali zwalił się prosto na mnie. Wpadłem do zagrody ze świniami i podczas gdy leżałem nieprzytomny, one pogryzły mi nogę. Po tym przeleżałem w łóżku dwa miesiące, a baba Toma dosłownie utuczyła mnie.
Z tego powodu była w rzeczywistości zamiast prawdziwej babci – nie matki, ale właśnie babci.
Tak właściwie, to można powiedzieć, że dziadka też miałem – starego Koreańczyka Kima, który przyszedł dawno temu z „Timiriazewskiej”. Kim uczył mnie koreańskiej gimnastyki. Najpierw myśleliśmy, że włada specjalną sztuką walki i może nauczyć zabicia człowieka gołymi rękami.
Okazało się, że on w rzeczywistości zna się na gimnastyce, ale całkowicie pokojowej. Wtedy zainteresowanie nim zniknęło, wszyscy się rozeszli uczyć czegoś bardziej zabójczego i zostałem jedynym uczniem. Pod opieką Kima w opuszczonym przejściu między tunelami stworzyłem siłownię i podnosiłem tam szynę zamiast sztangi. To mi się niesamowicie podobało, dlatego że to było nawet przyjemniejsze niż czytanie, można było nie myśleć o niczym, z wyjątkiem swojego oddechu.
Kiedy przybyłem na „Sokół”, to stwierdziłem, że nasze świnioluby chodzą w jakimś dziwnym transie. Poszedłem do szatni pod schodami zacząłem pić herbatę ze świniarzami. Okazało się, że oni też coś słyszeli o strzelaninie na dalekim podejściu do „Sokoła” i oczekiwali napadu.
Świniarze mnie zadziwiali. Z jednej strony, bardzo lubiłem ludzi, którzy znajdywali się na swoim miejscu i zajmowali się ważnymi i potrzebnymi sprawami. Z drugiej strony, byłem dla nich obcym i wszyscy to odczuwali – i ja, i oni. Byłem z „czystych”, ale musiałem się męczyć, przecież bez prądu oni nie mogliby żyć. Ponieważ jedliśmy i piliśmy razem, śmiałem się z ich prymitywnych żartów, czasem sam opowiadałem coś śmiesznego, ale wszyscy odnosiliśmy się do siebie z niechęcią.
I to do takiego stopnia niechętnie, że oni bez wahania nakarmiliby mną świnie. Jeśli świniom wyszłoby to na korzyść. Ale widocznie świnie ich o to nie prosiły, a świniarze jeszcze nie zdecydowali, czy będę dla nich korzyścią.
Władimir Pawłowicz świniarzami szczerze gardził i wcale nie przez zapach gardził. Chociaż delikatny, ale całkiem wyczuwalny zapach amoniaku był obecny na fermie zwierząt, ale nie on obrzydzał Władimira Pawłowicza.
- Szczerze mówiąc – wyjaśnił – ja się tych świni boję. I ludzi, którzy się nimi zajmują też się boję. Nasze świnie są naprawdę bardzo podobne do ludzi. Człowiek zresztą jest mniejszym czyściochem. I fizjologia świni jest bardzo podobna do ludzkiej, budowa serca kropka w kropkę jak człowieka, choroby u nas takie same. Gówno też śmierdzi tak samo. Ale, widzisz, świnia jest jeszcze zwierzęciem społecznym. Dzieci, kiedy dorosną, nie opuszczają rodziny, ale jeśli coś jest nie tak – zeżrą… Matriarchat jeszcze…
- A matriarchat co ma z tym wspólnego?
- Nie wiem. Coś. Źle się czuję przy świniarzach, dlatego że nie mogę czasem odróżnić podopiecznych od opiekunów.
Potem przyszli do nas zmiennicy i przekazali, że żadnej napaści nie będzie, za to ze strony „Wojkowskiej” przyjedzie do nas poselstwo w drezynie zaprzężonej w psy-mutanty.
- Psy tam mówią – zauważył narrator, jak coś rozumiane samo przez się.
Twierdził, że nie może tam być żadnych psów, a czy nie mogli przyjechać na humanoidalnych robotach? W rezultacie wszyscy zaczęli zgadzać się z tym, że chyba nie poselstwo przyjechało na robotach, tylko sami są robotami. To znaczy, że przysłali nam połączone humanoidalne roboty.
Z irytacji niemal nie splunąłem. Nie kłóć się z nimi! Diabeł jeden rozumie tych inżynierów lotniczych. Mówią, że oni broniąc się przed mutantami próbowali poprzez pęknięcie przeniknąć do tunelu, zabrali z doświadczalnego stanowiska biura projektowania „MiG”, które było niedaleko, silnik odrzutowy od myśliwca, zamontowali go w tunelu dyszą na zewnątrz i spalili całe dziadostwo.
Później okazało się, że nie humanoidalne, ale jednak roboty, że nie z poselstwem, a tak, z jakąś informacją… Ale nie mogliśmy wtedy niczego zrozumieć. Chociaż to, że lotnicy chcą pogodzić się z nami, było samo z siebie nowiną. Prawda, nowiną wykorzystaną – każdego roku wszyscy mieli nadzieję, że przyjdą się pogodzić i za każdym razem okazywało się, że nikt do nas nie przyszedł.
Poszedłem sprawdzić automatyczne karmniki – była w nich przerwa i w dalszych rzędach nie działał automatyczny podajnik karmy. Kiedy wróciłem, to spotkałem świniarzy zebranych na peronie.
Wszyscy oczekiwali gości…
I oto pojawili się… Do „Sokoła” przyjechała drezyna z trzema nieznajomymi. Poza tym jeden leżał pomiędzy skrzyniami. Położył go serią nasz czujny ochroniarz. Myślałem, że ochroniarz otrzyma wdzięczność, ale niemal go nie rozstrzelali.
Okazało się, że nieznajomi przybyli przez kanały D-6, tajnego metra, prosto od Instytutu Kurczatowskiego i podawali wszystkie określone sygnały.
Sygnały rzeczywiście były. Pamiętam, że kiedy chodziłem na posterunek na „Sokole”, odczytywali mi spis umówionych sygnałów, które mogą podać ludzie z tej strony. Ale przez dziesięć lat nikt żadnych gości stamtąd nie widział i wszyscy zapomnieli, jak wyglądają małe ogniki lamp i jak brzmią ustalone słowa.
I tak ochroniarz ze strach dał serię z automatu, łamiąc od razu kilka punktów Ustawy służby wartowniczej. A teraz przed nami pojawiła się drezyna z dwoma gośćmi i jednym półtrupem.
Siwy człowiek leżał na żelaznej podłodze i jęczał z zamkniętymi oczami. Kiedy odesłali go do lazaretu, zwróciłem uwagę, jak mimowolnie drga jego noga, pełznie po metalu obcasem i nijak nie może się uspokoić.
- Nie długo – potwierdził moje domysły Władimir Pawłowicz. – Do jutra nie dotrwa.
No i tak było.
Kilka razy przechodziłem koło biura, w którym zamknięto przybyłych i rozmawiali z naczelnikiem stacji.
Potem na naszych oczach z wózków wyładowali dwie dziesiątki skrzyń. W jednych bezbłędnie odgadłem skrzynki z amunicją, przy czym było widać, że to nie są stare zapasy, a zupełnie dopiero co zrolowane maślaki. Nie pamiętam już, kto nauczył mnie słowa „maślaki”, ale ono mi, człowiekowi pokojowemu, bardzo podobało się.
Rozmowy trwały do wieczora, a następnego dnia zdarzyło się najdziwniejsze.
Wezwali mnie do biura całkowicie z innego powodu: coś niezrozumiałego stało się z maszyną konserwującą, zbiorniki przeciekały. My tu nie zawiniliśmy – problem był z uszkodzoną blachą, którą otrzymaliśmy od Hanzy. Oczekiwałem swojej kolei, siedząc na taborecie na korytarzu, kiedy nagle z pokoju wyszli wszyscy trzej – nasz naczelnik, łysy człowiek w dużych, zakrywających twarz okularach i niewysoki azjata.
- To wszystko jest bezsensowne! – powiedział okularnik, przy czym było widać, że chociaż mówi spokojnie, to ledwo się powstrzymuje. – Mieliśmy pilota, a teraz nie mamy pilota. Możecie nam znaleźć pilota?
Naczelnik coś mruknął. Pierwszy raz widziałem naczelnika „Sokoła” w takim stanie.
Bywało, że wzywał do siebie i karcił nierozważnego robotnika, a tu jakiś nikomu nie znany typ obojętnym tonem, ale we wściekłości beształ naczelnika:
- Na Linii okrężnej będziecie pilota szukać przez rok, a my przerzucimy wasz przełącznik w miesiąc. Nie, nie możecie urodzić pilota, ja rozumiem. To skąd go się weźmie?
I wtedy zrobiłem coś, czemu sam się potem dziwiłem.
Oczywiście!
Jeśli widziałbym z boku, jak zrobiłby Władimir Pawłowicz, to nie zdziwiłbym się, a zwyczajnie pomyślał, że dzień już przewinął się od obiadu do kolacji i on jest do reszty pijany. Ale Władimir Pawłowicz, jakby nie był pijany, nigdy nie zrobiłby czegoś takiego. Już prędzej sklepienie metra runęło by na nas.
Albo widziałem kobiety z „Dynama”, na które raz w roku spada jakaś tęsknota i robiły naprawdę dziwne rzeczy. Jedna przyszyła swoją rękę do świńskiej skóry maszyną do szycia. Kiedy ją nieśli nasi sanitariusze, to ona błogo uśmiechała się. I ten uśmiech był jednym z najstraszniejszych obrazów, jakie widziałem.
Czasem byliśmy świadkami tego, jak ludzie tracili rozum, zwłaszcza w pierwszych trzech-czterech latach przebywania pod ziemią.
Ale tu głównym bohaterem byłem ja. Jakieś widmo prowadziło mnie i, jak przykryty ciężkim, gumowym płaszczem od kombinezonu ochronnego, uwalniając się i biorąc wdech pełną piersią, wstałem.
Wstałem ze swojego stołka i powiedziałem:
- Ja jestem pilotem.
Wyraźnie pamiętam, że powiedziałem to niezbyt głośno, ale cisza, która wtedy nastąpiła, nagle boleśnie uderzyła mnie w uszy. Naczelnik stacji spoglądał na mnie, jakby nie do końca rozumiał, co się stało. Pierwszy raz w życiu zadziwiłem Butowa – i zapamiętam to na zawsze. To stałoby się najważniejszym wydarzeniem mojego życia, opowiadaliby o mnie legendy, ale następne wydarzenia były o wiele bardziej strome.
Łysy okularnik wbił we mnie wzrok.
Miał bardzo złe spojrzenie. Jakiś taki oceniający. Tak świniarze patrzyli na nasze elitarne świnie, przez wsadzeniem im elektrody w serce – z miłością i okrucieństwem, zespolonymi razem.
- Ile. Macie. Godzin. Lotu? – wyrzucił w kilku podejściach okularnik.
- Dziesięć – odpowiedziałem.
Jego twarz nabrzmiała, mięśnie jakoś rozpłynęły się i zjechały w dół, jak rozpływa się parafina w cieple. Wiadomo, że „dziesięć” nie spodobało mu się. Jeszcze mniej by mu się spodobało, gdyby dowiedział się, że godzin samodzielnego lotu nie mam żadnych. Nie miałem samodzielnego lotu i nie mogłem mieć z powodu wieku, ale wiek po dwudziestu latach życia w metrze został u nas wszystkich wymazany
Jednakże zrozumiałem, że w świcie coś się ruszyło. Stało się coś, co nieodwracalnie zmieniło moje życie.
- Szybowce? Lotnie?
- Nie – odpowiedziałem. – Jak-18T. Szkoleniowy.
Okularnik nagle pochylił głowę w bok i, niemal kładąc ją na ramieniu, zaczął patrzeć na mnie jakby z pozycji leżącej.
- Gdzie jest dźwignia startu? – spytał szybko.
- Przycisk. Nie dźwignia, a guzik. Przycisk uruchomienia silnika jest czerwony, z lewej na panelu.
- Co jest z prawej?
- Z prawej od niego jest ciśnieniomierz.
Zdjął okulary i zaczął je przecierać. Jego towarzysz był cichy, nasz naczelnik stacji też. Butow patrzył na mnie jak na człowieka, który na jego oczach zdjął buta, wsadził duży palec u nogi w osłonę spustową i wsadził sobie lufę pistoletu do ust. Pięć lat temu widziałem taką scenę, ale wtedy wszyscy rzucili się na samobójcę i wyrwali mu broń z rąk. Tutaj nikt nic nie mówił i pauza wszystkim się przeciągała i przeciągała.
Okularnik, nareszcie, wytarł szkła i, założywszy je, rzucił:
- Biorę go. I jeszcze jednego, którego wskaże. Ale nie za grubego – ostatecznie powiedział, zwracając się już do mnie i dodał: - Mirzo, idź za nim i niech przyniesie bagaże nam do kabiny pilota.
Azjata, okazuje się, zareagował na nieznane słowo „Mirzo”. Podczas gdy szedłem razem z nim, to przez pół drogi zastanawiałem się, imię to czy nazwisko. Miałem znajomego brygadzistę świniarzy, z narodowości Ujgura, ale on miał zwyczajne imię Roman. A tu jest Mirzo.
Jak nazywali jego naczelnika, ja i tak nie dowiedziałem się i dla siebie nazwałem go Matematyk. Matematyk był podobny do mojego nauczyciela w szkole i można powiedzieć, że nie lubiłem tego szkolnego despoty – znaczy niczego nie można powiedzieć.
Jednakże Władimir Pawłowicz gdzieś poszedł. Czekałem na niego, czekałem, ale, koniec końców, przeniosłem swój worek w inne miejsce. Goście zatrzymali się u nas w całkowicie złodziejskim kącie – w specjalnym miejscu dla VIP-ów. Mieli swoją toaletę i stolik na środku pokoju – nie domowej roboty, a prawdziwy antykwarski stolik jeszcze ze stalinowskich czasów, mocny, wytrzymały, na którym stało kilka puszek tuszonki i leżał bochenek świeżego chleba. Nie żebym głodował, ale stało się dla mnie jasne, że z tego przepychu można korzystać bez ograniczeń, poza racjami i dystrybucją. Tak w starych powieściach na stół stawiali wazę z owocami.
Przydzielono mi koję i rozciągnąłem się na niej, wpatrując się w deski drugiego piętra. Wewnątrz wszystko drżało – dokonałem swój wybór, a już zły czy dobry, zobaczymy później. To ludzie z Kurczatnika, oni przyszli, żeby lecieć gdzieś. Niedaleko od nas są ruiny Akademii wojsk powietrznych, na pewno oni chcą tam coś znaleźć. A może, oni nie chcą lecieć, a po prostu zabrać jakiś sprzęt. A nasi zabili ich speca i jestem zamiast niego? Nie, nie tak – prędzej poszukiwaliby inżyniera, jeśli muszą znaleźć jakiś sprzęt. Albo najęliby kogoś. Nie, oni oczywiście muszą gdzieś polecieć.
Następnego dnia poszedłem za Władimirem Pawłowiczem. Wysłuchawszy mnie pomilczał z minutę. Przysięgam, liczyłem sobie sekundy jego milczenia i te sekundy lepko długie, jak stary smar ze składu kolejowego… A potem kiwnął.
Zebrał się znacznie szybciej ode mnie i ponownie pod eskortą Mirza poszliśmy do apartamentów przybyszy.
Najważniejsza rozmowa musiała odbyć się teraz, chociaż rozumiałem, że to czysta formalność. Zgodziłem się dawno i co by tam nie było, mowa była tylko o miejscu przeznaczenia.
I rzeczywiście, Matematyk stanął ze swoim towarzyszem przed nami i zaczął tak, jak zwykle zaczynał swoje publiczne przemówienie na Nowy rok naczelnik stacji „Sokół”.
- Pozdrawiam was – przemówił Matematyk. – Cieszę się serdecznie.
Ostatnie słowa, według mnie, były całkowicie idiotyczne, wisiały na końcu frazy jak niepotrzebny ciężar.
- Jestem przywódcą ekspedycji – kontynuował Matematyk – która ma pokonać około siedemset kilometrów i ma dotrzeć w celach badawczych do miasta Petersburga.
„Ciekawe – pomyślałem sobie – z żoną rozmawia? Moja droga, jestem zmuszony przez okoliczności i upoważniony zaparzyć herbatę, a także dokonać zakupu porcji świńskiego białka w dopełnieniu do racji żywnościowej… Czy jak tam u nich z racjami?”
Stop. Petersburga… Czyli trzeba dotrzeć do Pitera, do miasta, w którym przepadł mój ojciec! Do miasta, które czasem mi się śniło, gdzie plac z ogrodem, kamień z jeźdźcem, no i okrągła kopuła… Teraz już, tak sądzę, nie ma kopuły, z pewnością już nie zostało z niej nic, ale wszystko pozostałe… Do miasta, gdzie ja, koniec końców, urodziłem się.
Myśli poplątały się, jak druty pod stoiskiem ze świńską karmą. Przez tą plątaninę iskrzących przewodów spędziłem jakoś kilka godzin z głodnymi świniami i mnie prawie te stworzenia nie zjadły. A przez plątaninę we własnej głowie opuściłem jeden moment z przemowy Matematyka. Okazało się, w jego głowie coś powstawało, jakby ktoś przestawił przełącznik i wewnątrz Matematyka zadziałał adapter. Matematyk stał przed nami i niespodziewanie zaczął skrzypieć, jak jakaś pozytywka. Nieludzki miał głos w tym momencie, taki nienaturalny:
- Jestem upoważniony zagwarantować wam materialne wynagrodzenie po wypełnieniu zadania. Będzie wam przyznane obywatelstwo jednej z najbezpieczniejszych stacji. Wasz trud będzie owocny i dobrze opłacony, a w ramach najwyższego aktu zaufania otrzymacie broń osobistą. Jeśli będziecie bezwarunkowo i niezwłocznie wykonywać nasze rozkazy, jeśli będziecie trzymać wszystko w ścisłej tajemnicy, czeka was zasłużona nagroda. Jeśli złamiecie naszą umowę, to czeka was surowa kara zależna od warunków polowych.
Cholera! Już gdzieś to czytałem, a może czytałem. Stał przed nami jak wrogi oficer przed więźniami, skłaniając ich do zdrady. Albo jak pirat przed więźniami.
- Zgadzamy się - szybko odparł Władimir Pawłowicz.
Matematyk spojrzał mu w twarz swoim drapieżnym wzrokiem, ale Władimir Pawłowicz był niewzruszony i tylko oblał przybysza swoimi śmierdzącymi wyziewami alkoholowymi.
Matematyk skrzywił się i cofnął o krok, ale, trzeba oddać mu hołd, niczego nie powiedział. Nie każdy może znieść ten zapach, całkiem nie każdy.
Potem Matematyk przeniósł spojrzenie na mnie. Ze mną jego rozmowa była krótka: po pierwsze, sam zgłosiłem się na ochotnika, a po drugie, beze mnie nie mógł niczego zrobić.
- Zgadzam się - odpowiedziałem od niechcenia.
Oczywiście dali nam uzbrojenie. Dwa nowiuteńkie automaty w smarowaniu fabrycznym, ale z jakiegoś powodu bez numerów. Nie, numery nie były spiłowane, ich zwyczajnie nie było. Ich nikt nie naniósł na stal przed oksydowaniem.**
I to mnie od razu przestraszyło. To znaczy, ogólnie rzecz biorąc, niepokoiło mnie wszystko, ale taka broń oznaczało, że Matematyk nie jest przypadkowym awanturnikiem, a członkiem jakiegoś gangu.
Nasze władze były specjalnie uzbrojone. Matematyk w ogromny pistolet automatyczny, a Mirzo pokazały się zaraz dwie lufy, automat i karabin snajperski.
Mirzo, jak zrozumiałem, był kimś w rodzaju adiutanta przy Matematyku. Adiutanta i jednocześnie ochroniarza.
Następnego dnia zacząłem rozbierać karabin, starannie wymieniając smar.
Mirzo siedział obok i czyścił swój automat.
- A zabiłeś kiedykolwiek? – spytał nagle.
- Nie – z czystym sumieniem odpowiedziałem.
Popatrzył na mnie z niedowierzeniem, jak na człowieka, który nagle przyznał, że nie ma nóg.
To wszystko bzdury. Widziałem wielu ludzi opowiadających o swoich krwawych wyczynach tak, jakby wyłożyli trupami całe przejście z „Puszkińskiej” do „Barykadnej”. Jedni z takich przyszedł kiedyś do naszych świniarzy. Nie wierzyłem w jego głupie historie i myślałem, że on podnosi swoją wartość.
Kiedy nasze medium powiedział, że on nie kłamie, nie przestałem mieć wątpliwości, bo jeśli przez kilka lat powtarzać jedną i tą samą, to sami w nią uwierzysz. Będziesz gawędził o poprzednich wyczynach jak papuga, a za rok-dwa żadne medium nie zliczy wymyślonych żyć z przeszłości.
Ale później przyszli ludzie z okrężnej i mówili, że wszystko jest prawdą. Strzelał i zabijał – ręce po łokcie we krwi i tym podobnym.
Byłem bardzo zdziwiony, on był tak podobny do nieodpowiedzialnego, głupiego gaduły. Jego dawno postanowili pokroić świniom, tylko że „swoim” nikt go nie nazwał, świniarze nimi gardzili. No i niczego wartościowego w nim nie było.
Głupi gość.
I żaden zabójca.
Starannie nasmarowałem broń, wytarłem ręce i pomyślałem, że nikt, oprócz ludzi, nigdy nie wzbudził we mnie nienawiści. Lubiłem podziemne bestie, może dlatego, że nie widziałem prawdziwych mutantów. Nie, mutantów bałem się, ale to były dziecięce lęki. Tak jak boisz się złego Babaja***, kiedy matka straszy cię nim, żebyście z kolegami nie wybiegali z podwórka lub jak dzieci boją się ciemności.
Lubiłem także domowego szczura jednej dziewczynki z sąsiedniej stacji. Szczur ten wychodził z ciemności na dźwięk puknięcia. Był z lekka zmutowany, ale mutacja wyszła mu na korzyść. W tym sensie, że w rozum. Niczego krwiożerczego w tym szczurze nie było, chociaż w warsztatach tkackich na „Dynamo” twierdzili, że osobiście odgryzł jakiejś tkaczce palca. Niczego stwierdzić nie mogę, aczkolwiek tkaczy zawsze mają dosyć.
Podejrzewam, że krawiecko-tkacki lud, daj im wolę, obgryzłby sobie nie tylko palce, ale i głowy.
Tak więc, ten szczur był niezwykle mądry i, jak mi się zdaje, mógł zrozumieć ludzką mowę. Obawiałem się go, tego mądrego szczura, choć sprawa była właściwie w tym, że podobała mi się jego właścicielka. A kłócisz się z tym oto „pieszczoszkiem”, to i właścicielka nie jest dla ciebie życzliwa.
Zupełnie nie życzliwa.
Ale ten szczur, jak się okazało, skądś wiedział, że omówiłem polowania na jego krewnych i był dla mnie łaskawy.
Jednym słowem, najniebezpieczniejszymi stworzeniami okazywali się dla mnie ludzie. „Na cmentarzu i w lesie najstraszniejszym zwierzem jest człowiek” – jak zawsze powtarza mi naczelnik stacji „Sokół”, kiedy patrole graniczne skarżyły się mu na niewidzialne potwory. Ale tylko lasów, niezliczonych studzienek zarośniętych jakimś nie wymagającym światła łykiem, nie widzieliśmy już dwadzieścia lat, a cmentarzy widzieliśmy jeszcze mniej – pod ziemią miejsca na cmentarz nie było. Umieszczą cię w bioreaktorze albo zeżrą świnie i dokona się naturalny cykl białek.
Mówią, że kiedyś ludzie próbowali kremować i chować prochy, ale jakoś z latami populacja w metrze stała się bardziej cyniczna.
Tak przygotowywaliśmy się do drogi.
Kilka razy, nie rozstając się, poszliśmy za wszystkimi skrzyniami, które przywieźli nasi gospodarze, na „Dynamo” i zamknęliśmy je w pomieszczeniu gospodarczym za magazynem amunicji. Gdzie znajduje się mityczny samolot, na razie nie mówili.
* Po polsku powinno być kujon, ale to gubi grę słów
** Oksydowanie – proces pokrywania metalu cienką warstwą jego tlenków przeciw korozji i dla ozdoby
*** Babaj – w rosyjskim folklorze demon, którym straszy się małe dzieci. W Polskiej wersji zależnie od regionu zwie się Bobo, Bobok, Babok lub Bebok
Oryginał:
:
Я стоял на краю лётного поля среди высокой травы, колыхавшейся на ветру. Волны шли вдоль взлётной полосы, расходясь то в одну, то в другую сторону, будто поле кто-то гладил огромной ладонью. Я ждал отца, и вот он появился – большой, сильный, и взял меня за руку. Я чувствовал его ладонь и торопился за ним, когда он повёл меня через ограждение к ангарам. Часовой лихо откозырял нам, но мы все знали друг друга давно, и всё было формальностью: и движение часового, и ответ отца, и пропуск, который он так и не достал.
Аэродром был маленький, спортивный, и машин на нём было мало. Всего было мало – и самолётов, и лётчиков.
Отец, прищурившись, посмотрел вдаль и произнёс:
– Чудесный день: видимость миллион на миллион.
Он сказал техникам что-то, те ответили неразборчиво, помахав какими-то бумагами. Вместе они уткнулись в эти бумаги и, наконец, отец поманил меня за собой.
В кабине учебного самолёта было жарко, пахло бензином и нагретым металлом. Я любил эти запахи, но ещё больше любил, как пахнет в кабине, когда нет жары, – каким-то особым запахом электроприборов. На реактивных самолётах топливом почти не пахнет, а вот тут ты ощущаешь себя почти как в автомобиле.
Отец говорил, что завод разрешает им летать на девяносто втором – автомобильном бензине, оттого мне так и кажется. А мать недовольно говорила, что я люблю нюхать бензин, потому что у меня в организме не хватает железа.
Я сижу справа, уткнувшись носом в панель автоматического радиокомпаса, пока отец готовится к вылету.
Я помню тот фильм, где мальчик спас отца и вёл самолёт над пустыней. «Если что, я спасу его, – думаю я, проведя пальцем по шкале коррекционного механизма. – Вот он попадёт в беду, а я доставлю его в госпиталь… Нет, пусть не он, а кто-нибудь другой попадёт в беду, и мы с отцом спасём его. Мы сядем в далёкой горной местности, вокруг будет война и взрывы, а мы погрузим раненых и в последний момент взмоем в небо. Он будет так же, как и сейчас, спокойно и строго смотреть вперёд, а я буду штурманом».
И я проверяю, выставлен ли коррекционный механизм на ноль перед взлётом.
Отец не смотрит на меня, но я знаю, что он всё видит.
Я рассказываю ему школьные новости, чередуя хорошие и плохие, и чувствую, что ему всё это очень интересно, но немного не к месту, не вовремя – ведь сейчас ему лететь.
Что-то ещё я хотел спросить у него, но не помню что. Отец подмигивает мне, будто намекает, что он тоже хотел что-то рассказать, но не сейчас: видишь, работа.
Мы ещё некоторое время сидим с отцом в кабине, и он, внимательно проверив, как я застегнул ремни, прибавляет газу. Самолёт двинулся вперёд, и мы, раскачиваясь, выписали квадрат на двух разогретых солнцем асфальтированных полосах аэродрома. Потом он остановил самолёт, сбросив обороты двигателя.
Я выбираюсь наружу, и воздушный поток тут же срывает у меня с головы пилотку. Это отцовская пилотка, а отец говорит, что головной убор – самое главное в форме. Пилотка мне велика, но я берегу её пуще коллекции вкладышей от жвачки. Пилотка скользит по шершавому бетону, и я бегу за ней, упуская тот момент, когда отец тронул машину и стал набирать скорость. Крылья начинают двоиться и троиться в мареве, которое висит над нагревшейся уже полосой, и вот, наконец, далеко-далеко чёрточка учебного самолёта отрывается от земли, покидает это дрожащее над бетоном марево и поднимается вверх. Отец закладывает вираж и проходит над аэродромом обратно, сделав бочку, а потом крутит прямо у меня над головой фигуры по списку своего полётного листа.
Я иду к ангарам и, стоя в тени, хочу только одного, чтобы это длилось бесконечно: меняющийся на виражах тон работающего двигателя, самолёт, кувыркающийся в воздухе на фоне нестерпимой синевы, и моё счастье.
Надо было что-то спросить, что-то очень важное, и я знаю, что отец мне всё объяснит. И я, наконец, вспоминаю, что именно… Но отец далеко, и его самолёт, сделав петлю, уходит в сторону солнца. Я читал одну книгу, повесть про лётчиков времен войны… И там, в этой повести, один из наших пилотов всегда уходил в сторону солнца после атаки, поэтому его никто не мог сбить. Он потом садился на аэродром, где базировались американские лётчики, тогда мы воевали вместе. И вот американцы пили своё виски, а он всегда просил в столовой немного солнца с газировкой. Я уже не помню подробностей и что там было ещё в этой книге, но потом этот лётчик улетел в сторону солнца после воздушного боя, но не с американцами, конечно, а с немцами, которые на нас тогда напали. Он улетел, и больше его никто не видел. Он растворился в этом солнце… Потом американцы спрашивали про него, а им предлагали только выпивку… И американцы плакали, потому что мы тогда дрались вместе, и когда твой друг не приземлился, то как же тут не заплакать?
Поэтому когда отец пьёт с друзьями, они поднимают тост за то, чтобы количество взлётов совпадало бы с количеством посадок. У них много ещё тостов, и ещё было правило не говорить «последний», а говорить «крайний».
И вот я смотрю, как отец ушёл в сторону огромного солнечного диска, который начинает клониться к закату, и жду. Я жду очень долго, кажется, жду вечно…
В этот момент я всегда просыпаюсь.
Когда мне снится отец, я всегда просыпаюсь на этом месте, и моё одеяло оказывается совершенно мокрым от пота. Я просто плаваю в луже пота, и давным-давно, то есть в детстве, мне казалось, что это были слёзы. Но это, конечно, не так, а какая-то физиологическая реакция. Эти сны приходят ко мне раз в месяц, а иногда чуть чаще. Давным-давно я советовался с нашим доктором, и он говорил, что это, наверное, реакция на полнолуния и новолуния. Доктор говорил, что у женщин тоже так бывает, и смеялся.
Это не как у женщин. Я теперь понимаю эту шутку.
Такие сны мне снятся уже двадцать лет, и доктор у нас новый, а старый уже умер.
Ещё мне говорили, что эти сны приходят ко мне из-за того, что во время Катаклизма (это ещё доктор назвал то, что произошло, Катаклизмом) на меня подействовал электромагнитный импульс. Меня тогда лечили от головных болей, от спазма сосудов слабыми токами, и вот одно наложилось на другое и превратилось в ночные свидания с отцом.
Всё бы хорошо, но только очень тяжело просыпаться – и не из-за того, что совсем мокрый, а из-за того, что сон кончился. Об этом надо помалкивать, потому что и так на меня смотрят как на ненормального.
Я перевернул матрас мокрой стороной вниз и перестелил одеяло.
Отец уехал к родственникам в Питер за несколько дней до Катаклизма. Он должен был прилететь через неделю, и вот уже двадцать лет его нет со мной. Мне хочется думать, что он тоже там, в городе на Неве, спит и видит странные сны, где я с ним говорю и где мы вместе сидим в кабине его самолёта.
Мать умерла десять лет назад, но не из-за лучевой болезни, не от всей этой дряни, которой мы болели сразу после Катаклизма, а совершенно непонятно из-за чего. Я иногда думаю, что она умерла из-за того, что ей не хватило света.
Её нашли утром отвернувшейся к стене с совершенно спокойным выражением лица. Очень спокойным, я бы сказал.
И она ни разу мне не снилась.
А жизнь моя шла в подземельях между «Соколом» и «Динамо». Я родился в Петербурге, когда он уже опять стал Петербургом, но прожил в этом городе совсем недолго. Родители давным-давно переехали в Москву. Мы жили рядом с «Белорусской», и жить бы мне на богатой ганзейской станции, но судьба, что занесла меня под землю, повела меня дальше. Судьба поволокла меня дальше, за ганзейский барьер.
Туда, где на трёх станциях метро мы занимались самым нужным делом. Как говорил начальник станции «Сокол»: «Мы выращиваем зерно, разводим свинью и консервируем слизь». Это он говорил – как настоящий начальник – на праздниках. Наш начальник произносил это, взмахивая рукой, как взмахивали все прежние начальники, и будут ораторствовать будущие, если у нас, конечно, есть будущее в этом подземном мире. Я заметил, что все они говорят «свинью», а не «свиней», отчего-то они чувствуют себя увереннее, если слово свинья употребляется в единственном числе. Так им намного спокойнее.
Я свиней тоже не любил, свиньи меня всегда пугали, но деться от них было никуда не возможно. Не пчёл же в тоннелях разводить.
А начальник станции «Сокол» Бутов был крепким хозяйственником. Никто, кроме него, не удержал бы в повиновении своевольных свинарей, угрюмых собирателей грибов-слизней и техников типа меня. Власть начальника «Сокола» простиралась до самой станции «Динамо», где, впрочем, на швейном и кожевенном производстве хватало своих начальников, только пожиже и поменьше. А Бутов был велик и обширен – в обоих смыслах последнего слова. Он даже бак с водой одной рукой поднимал. Я в детстве верил, что значок на картах «забутовано», относившийся к заложенным тоннелям и закрытым вентиляционным шахтам, относится именно к его фамилии.
Слизь, впрочем, была не слизь, а загадочная плесень, помогавшая от многих болезней. Пищевая добавка, сначала вызывавшая ужас, а потом ставшая дорогим экспортным товаром.
День катился своим обычным путём. Да и было это одно название: день-ночь – сутки прочь. При искусственном свете что день, что ночь – всё едино. Раньше говорили, что люди должны автоматически перейти на сорокавосьмичасовые сутки. Но у всех получилось поразному.
У нас, тех, что работали на плантациях чудо-семян, это были, наоборот, двенадцатичасовые сутки – поработаешь немного, а потом спишь прямо в оранжереях.
А вот у свинарей всё зависело от их подопечных: спят они, так и свинари ходят как зомби, а проснутся свиньи, так и свинари бодро бегают по звероферме.
Друзей у меня было немного, но один стоил десятка.
Главным и лучшим был старый железнодорожник Владимир Павлович. Сперва он мне казался стариком, но это было следствие отношения к возрасту в юности, когда все, кто лет на десять старше тебя, кажутся стариками. Сейчас я понимаю, что дело заключалось ещё и в том, что до Катаклизма он успел прожить какую-то взрослую жизнь, а я – нет. А потом разница в возрасте, как это всегда бывает, стёрлась.
Владимир Павлович ходил в железнодорожной форме. Мне это жутко нравилось, потому что спутать Владимира Павловича ни с кем было нельзя. Где он находил эту форму на смену сношенной, совершенно не понятно.
Всякий помнил наизусть историю метрополитена, на некоторых станциях её даже заставляли учить детей, будто закон Божий. Поэтому все знали, что постановлением Правительства Российской Федерации от 3 января 1992 года № 4 (будто кто-то из нас помнил, что это были за предыдущие три!) метрополитен был передан в муниципальную собственность города Москвы. Был ликвидирован Главметрополитен МПС. То же самое произошло и с метрополитенами других городов, но сейчас до других городов нам не было дела.
И форма старого образца означала как бы прежнюю жизнь.
А Владимир Павлович ходил именно в мундире железнодорожника, и фуражка у него была старинная, с перекрещенными молотками на околыше.
Я как-то спросил у него, что это за второй молоток. Владимир Павлович отвечал, что это французский ключ. Я застеснялся и не стал переспрашивать, просто пошёл в библиотеку. Библиотека была старая, заброшенная, и там я ещё мальчиком проводил время, когда мне было плохо или хотелось спрятаться. Я полистал разбухшие от сырости словари, и оказалось, что по-английски это monkey wrench. Он действительно раньше назывался паровозным, а сейчас его все называли просто – разводной ключ. Я катал на языке это слово monkey. Смешное название, да.
Потом я придумал простое объяснение. Оно заключалось в том, что у Владимира Ивановича где-то было припрятано несколько комплектов старой формы. Именно старой! Может, он обнаружил на боковых ответвлениях путей или в депо тюк со старыми кителями и фуражками, потому что невозможно столько времени сохранять выданный тебе комплект.
Впрочем, нет. Не знаю, тут мистические вещи творятся: одна история про Серебряный поезд чего стоила.
Ещё баба Тома говорила мне, что раз в год по тоннелям проходит Серебряный поезд, и если впрыгнуть в него, то можно уехать из метрополитена далеко-далеко, в страну, где есть небо и живут там совсем по-другому.
У моего старшего товарища была и другая черта – довольно странная.
Владимир Павлович удивительным образом умудрялся напиваться каждый день. Пили у нас редко, но буйно, с драками и долгими разбирательствами. А Владимир Павлович пил тихо и укромно, никому этого не показывая. Я думаю, что он и жил на станциях-факториях оттого, что здесь было налажено производство спирта. Конечно, эта привычка была непростой, обслуживая своё пьянство, Владимир Павлович проявлял удивительную изобретательность, но оставался тайным пьяницей.
«Пьян да умён, два угодья в нём», – сказал как-то начальник станции «Сокол», и точно – руки у Владимира Павловича были золотые. Никто ему не ставил брагу в укор.
Да и я любил с ним говорить после обеда, а вот поутру и вечером я Владимира Павловича не любил.
Но вольно ж мне было ругаться, ибо когда проживёшь полжизни с человеком, особенно здесь, то понимаешь, что только смерть, точь-в-точь как в брачной клятве чуждых нам церквей, только смерть разлучит нас.
Иногда я представлял всё пространство метрополитена: разодранное противоречиями, населённое ожесточёнными людьми, готовыми продать друг друга за горстку патронов, чтобы потом набить ими рожок автомата Калашникова и убить ещё кого-то. Когда я начинал думать так, то всё время себя одёргивал, говорил себе, что ведь там, за пограничным постом на «Белорусской», живут точно такие же, как я, люди, ровно с теми же мыслями. И как только они кончают враждовать, оказывается, что все они сделаны из того же мяса и костей: и какие-то опереточные фашисты на «Пушкинской», и мастеровые на «Кузнецком мосту», и белые воротнички Полиса, и анархисты на «Войковской».
– Куда мы денемся с этой подводной, вернее, подземной лодки, – так говорил уже сам Владимир Павлович об окружавших нас людях.
Я хотел подавить в себе чувство брезгливой ненависти к этим человеческим существам, потому что знал, что оно родилось из страха. Один священник, пришедший из подземных храмов под Елоховской, чтобы проповедовать нам Слово Божье, говорил, что я правильно думаю. И эту ненависть нужно переплавить в любовь! Я кивал в такт его речам, но знал, что ничего переделать в любовь я лично не смогу. Не тот я материал, чтобы оказаться годным для перестройки.
Священник, шелестя ветхой рясой, ушёл в направлении занятой анархистами «Войковской», станции с непростой историей, и с тех пор его никто больше не видел. По крайней мере, мимо нас он обратно не проходил.
Уж не знаю, как и что с ним произошло, обратил ли он кого в свою веру или пожрали его в туннелях слизни. И никто не знал. «Войковскую» вообще у нас считали проклятой станцией – во-первых, из-за названия. Названа она была в честь человека, убившего последнего русского царя. Или человека, велевшего его убить, не помню точно.
Но, во-вторых и главных, про неё рассказывали много нехорошего в плане радиации. Тоннель там был неглубокого залегания, заражение проявлялось сильнее, чем у нас, вот и расплодилось там много странного.
Рядом на поверхности все ещё стояли авиационный институт и заводы, в которых было понапихано много странной электроники, и ходили легенды о том, что эта боевая электроника объединилась в один электрический разум не без помощи оставшихся в живых авиационных инженеров. Эти инженеры якобы окопались в своих бомбоубежищах рядом с «Войковской» и держали оборону против всех, и своих, и чужих, при помощи боевых человекоподобных роботов. Эти роботы гоняли анархистов с «Войковской», которые пытались установить там свою власть и, чуть что, прятались в своих запутанных подземных коммуникациях.
Про роботов, впрочем, врали. Никакого резона в человекоподобии этих терминаторов, я так понимаю, не было. Но инженеров все-таки не жаловали: рядом с нами, к примеру, были гигантские подземные пространства, принадлежавшие научно-промышленному объединению «Алмаз», которое делало когда-то зенитно-ракетные комплексы.
Началось противостояние, как водится, с малого, с пьяной драки. Обпившись брагой, наши начали кричать, что зенитчики не уберегли покой и мирный сон страны, те отвечали без большого покаяния, и в итоге люди взялись за ножи, а потом и за стволы.
И в какой-то момент (я был тогда совсем маленьким и знал всё это только в пересказе) вспыхнула даже маленькая война, окончившаяся худым миром.
После этой короткой войны с зенитчиками войковские анархисты, а вместе с ними и технари из авиационного клана перекрыли тоннели и заложили малые ходы. Мирное соглашение заключалось в том, что мы общались при помощи электрического кабеля. То есть воевать всем было невыгодно, но даже ругаться мы не могли: кроме кабеля, от которого технари были запитаны, никакой связи не было. Я думаю, что за последние лет десять ни один человек с «Сокола», уйдя к технарям, не вернулся обратно. И всё это, повторяю, случилось ещё задолго до моего появления здесь.
Теперь никто ни с кем не общался, хотя теперь мы пропускали по тоннелю всех, кто шёл дальше в сторону «Войковской». Однако большая часть служебных коммуникаций была перекрыта, а то и вовсе заминирована.
Мы могли только гадать, что и как происходит за этими перегородками. Детям говорили, что там и вовсе живут мутанты, которые заберут их в своё царство, если они будут капризничать и плохо кушать питательные грибы и свинину. Умом многие понимали, что за барьерами в этих чужих тоннелях и убежищах сошлись очень толковые люди, но теперь все попытки «Сокола» подружиться с ними были и оставались не более чем мечтой.
Одним словом, наши отношения были обозначены путевым знаком из перечёркнутого горизонтально круга, который говорит, что дальше ходу нет.
Чем дальше, тем больше я любил уходить по боковым коридорам в сторону аэропортовских улиц, где нашёл выход в глубокий подвал-убежище. В этом подвале доживала свой век гигантская библиотека.
Я читал всё: кулинарные книги, по которым уже невозможно ничего приготовить, и жизнеописания людей, о которых все забыли, учебники иностранных языков, тех языков, на которых после Катаклизма, может быть, уже никто больше и не говорил.
Владимир Павлович этого занятия не одобрял, но точно в той же степени, в какой я не одобрял его алкогольных экспериментов.
– Ты знаешь, Саша… – сказал он мне как-то. – Вот гляжу я на тебя и понимаю, что ты наглядная иллюстрация неизвестной нам пока мутации. На вид здоровый кабан. Да, кабан… – Тут он запнулся и после паузы продолжил: – Кабан, это ты наверняка должен был прочитать, что-то вроде наших свиней. Так вот, ты здоровый мужик, а ведёшь себя как ботаник.
– Ботаник? И хочу из оранжереи уйти?
– Я думал, что ты и об этом читал. Ботаник – это такой худенький мальчик, который прилежно учится в школе, слушается родителей и всё время проводит за книжками.
Точно, я вспомнил это слово. Я его видел в книгах, но вот как у нас в школе называли ботаников, я не помнил. Раньше помнил, а потом забыл.
Одно точно – все мы были немножко ботаниками из-за того, что носили защитные очки от яркого света.
Глаза наши давно привыкли к подземельям, где света не то что не было, а просто он был так же редок, как чистая вода: вообще-то вроде бы и есть, но поди найди хороший источник, подземный ручей, наладь от него трубу, обеспечь стоки… Хорошего специалиста по канализации могли выменять на десяток снайперов.
Я давно понял, что иерархия специалистов меняется постоянно: то в цене были бойцы, защитники и добытчики, то инженеры и строители.
Катаклизм нас не просто перетряхнул, он даже не отбросил общество назад, он повёл нас не прежней дорогой, а куда-то вбок. Впрочем, иногда могли пригодиться очень странные навыки. Я, например, с детства хорошо стрелял из рогатки. А лет десять назад начался какой-то массовый психоз – соревнования по стрельбе из рогаток на деньги. И я умудрялся не только быть в числе победителей, но даже не плохо на этом зарабатывать.
Правда, когда мне предложили таким способом охотиться на крыс, я отказался. Не моё это дело. К крысам я испытывал отчего-то уважение. Крысы – очень умный народ, хоть про них наговорили много глупостей. У них прекрасная координация и чувство пространства. С крысой можно подружиться и, легко постучав по стене, вызвать крысу из подземелья. Это всё оттого, что у крыс прекрасный слух и они очень чутки к вибрации.
Но, наверное, я переношу своё уважение к одной крысе на всех остальных, однако об этом после.
Мы с Владимиром Павловичем уже много лет проводили время в разговорах. Вот и сегодня он пригнал тележки в оранжерею, и мы с ним сели за небогатый обеденный стол. Владимир Павлович сразу же отхлебнул из фляжки, и мы заговорили, как всегда, о смысле жизни.
«Смысл жизни» – так я это называл, хотя темы у нас были весьма странные.
Сейчас Владимир Павлович заглянул мне в глаза:
– Ты вот по молодости это не очень хорошо помнишь, а я тебе расскажу. Сразу после Катаклизма множество людей из тех, кто спасся, пребывали в эйфории. Для них это было освобождение. Ведь раньше они мучились, переживали, суетились. В их жизни было начальство, семьи, где часто счастья никакого не было, и, главное, соображения о том, что все они – неудачники. Они недостаточно зарабатывают, у них не сделан ремонт, не достроена дача… И тут – бац! Всё исчезло. Конечно, жизнь теперь была не сахар, и болеть стали больше, но те, кто по-настоящему болел, быстро вымерли.
А вот те, кто пришёл в такое упрощённое состояние, почувствовали себя очень комфортно. Это был второй шанс для неудачников и, главное, никакого офисного рабства. Ведь у нас масса людей занималась не своим делом: люди протирали штаны в конторах, с нетерпением ждали пятницы, чтобы радостно напиться, пить всю субботу и воскресенье, сносить упрёки нелюбимых жён или мужей, с ужасом думать, что дети непослушны, попали в дурную компанию, понимать, что годы уходят, а ничего не сделано. Узнавать с завистью, что сверстники разбогатели, уехали за границу и вообще успешнее тебя. Душевные муки всегда тяжелее физических: к физическим ты привыкаешь или умираешь в зависимости от их тяжести. А тут, после Катаклизма, в одночасье, разом, успех стал осязаем. Успех – это то, что ты жив, что ты получил пайку в оранжерее или выгодно торгуешь с ганзейскими станциями.
Это новое средневековье, о котором так долго говорили. Ну ты не знаешь, но поверь, что говорили. И это гораздо более простая цивилизация, чем была. В ней есть все те же связи начальник – подчинённый, но теперь это хозяин – работник. Марксизм – ты не представляешь, вообще, что такое марксизм, но поверь, моё поколение всё было на нём воспитано… Так вот, марксизм снова стал настоящим, мир – понятным. Вот они, вот мы. Вот еда, а вот одежда.
– Но так нельзя жить долго. И я читал про марксизм.
– Ну почему нельзя? Впрочем, что считать – «долго»? Что для нас это «долго»?
– Если ты говоришь о марксизме, то количество должно перейти в качество.
– Это не марксизм. Это в тебе от невнимательного чтения. Переход количества в качество – это Гегель, диалектика…
– Ну хорошо. Гегель. Но что-то должно случиться.
– Да понятно что, должен случиться выход на поверхность.
– Или нас съедят какие-нибудь монстры.
– Ну вот подумай, зачем монстрам нас есть? Что им в нас? Что такого мёдом намазанного в людях, что спаслись в метрополитене? Отвоевать у них метро? Но если разумные мутанты, да и неразумные, жили двадцать лет у себя, даже в случае дельтамутации, какой им резон лезть под землю? Я могу предположить, что самые разумные из них ищут с нами контакт. Может, они хотят с нами сосуществовать.
– Мы всегда можем предположить самое фантастичное. Например, что самые разумные нас рассматривают как деликатес. Устроят фермы, будут нас разводить, как свиней…
Потом мы обсудили слухи о Курчатовском институте. Там, рядом со станцией «Октябрьское поле», был целый город, причём с одной стороны смыкавшийся с убежищами и подземными помещениями Главного разведывательного управления на Хорошёвском шоссе, а с другой – с Курчатовским институтом.
Говорили, что вчера на дальних рубежах была стрельба, и кто-то, видимо, хотел прорваться к нам.
– Ты ведь знаешь, откуда у нас возможность выращивать чудо-зерно? – спросил меня кто-то.
Это, в общем, все знали, да только никто не говорил. То электричество, что круглосуточно освещало наши плантации, было произведено той же силой, что загнала нас под землю.
Оно приходило из вновь пущенных реакторов Курчатовского института, и у нас на станциях в нём недостатка не было.
А поскольку времени было много, то я пристрастился читать именно в этом дармовом свете.
В Курчатовском институте работало два реактора, и с людьми, жившими там, существовало специальное соглашение. Понятно, что не патронами с ними расплачивались, существовала сложная система взаимозачётов.
Ходили слухи, что рядом с Москвой находятся гигантские склады дизельного топлива, до которых никто не добрался в первые пять лет после Катаклизма. А потом оказалось, что оно испортилось. Его пытались облагородить и фильтровать, да только ничего из этого не выходило. Энергия дизель-генераторов оказалась вещью дорогой, с топливом что-то химичили, да, по-моему, недохимичили.
Топливо расслаивалось на фракции, выпадали в осадок какие-то смолы, забивались тонкие патрубки двигателей, в общем, какие-то сложности все время возникали с этими запасами топлива. Кто-то говорил мне, что дешевле построить нефтеперегонный завод, но для этого нужно было замириться всем москвичам, а воли разом окончить междоусобицу ни у кого не было. Ишь, чего захотел, нефтеперегонный завод…
Говорили, что мифические бауманцы, жители инженерных подземелий на северо-востоке, придумали какую-то технологию оживления не только солярки, но и вконец потерявшего свойства бензина! Да где те бауманцы? Спаслись ли какие инженеры из огромных институтов в районе «Бауманской», никто точно не знал. Были ли они на самом деле? Не известно.
Ничего-то нам было не известно.
Но, несмотря на неизвестность, меня давно не удивлял этот мир, который менялся от километра к километру, наконец окончательно оформляясь на новой станции в мир, иногда внешне похожий, но уже совершенно другой. Например, я легко мог по запахам отличить «Динамо» от «Аэропорта», не говоря уж о мире «Сокола» с его гигантскими пространствами и удивительными зверофермами.
Чистенькие жители «Динамо», бойцы портновского фронта, жили совершенно иначе, нежели свинари с «Сокола». И дело даже не в том, что «Динамо» была станцией глубокого заложения, а, скажем, «Аэропорт» строился открытым способом, дело было не в размерах подземных городов, которые, конечно, не ограничивались перегонами и станциями, а тянулись далеко в стороны, вдоль подземных рек, закованных в коллекторы, по заброшенным коммуникациям, иногда заканчиваясь карстовыми пещерами, а иногда оставленными людьми бункерами и бомбоубежищами. Дело было в стиле жизни, который определяется иногда довольно случайными факторами.
Стиль жизни был связан и с тем, что за люди случайно оказались на станции двадцать лет назад, и с тем, какой путь они прошли за это время.
И если у нас всё было так непросто, то можно было только представлять, как причудлив подземный народ за границами нашей стабильной области. У нас-то мир и спокойствие, мы нужны всем! Мы – закрома метрополитена и его житница, а там волчий вой, зубовный скрежет, и счёт жизни идёт не на часы, а на патроны.
Это там – война, а у нас свинина, да ещё зерновые. У нас куры размером с арбуз. У нас и арбуз растёт, только отчего-то белый внутри, но сладкий, как сахар.
Но арбузы – это так, развлечение, дорогая игрушка.
Владимир Павлович как-то сказал, что мы живём, как Дания во время предпоследней войны. Тогда оккупированная Дания кормила немцев, и никто к датчанам не придирался. Ещё бы, пожжёшь и постреляешь кормильца, так откуда брать масло с хлебом? Как-то так выходило и с нами. Время наше текло, как масло в нагревательных системах.
Я же давно стал специалистом по слаботочной аппаратуре. Да, впрочем, чинил я и аппараты гидропоники, ремонтировал биореакторы, много чем я занимался, потому что не боялся электричества.
Женщина, которая смотрела за хозяйством и условиями проживания, добрая баба Тома, благоволила ко мне и терпела даже визиты Владимира Павловича с его фляжками и бутылками. Я догадывался, что она хотела видеть во мне сына, да только я не был похож на её мальчика, сгинувшего в междоусобице где-то на южных станциях метрополитена. Внешне баба Тома была похожа на классическую русскую бабушку, но я-то знал, что была у неё за плечами какая-то непростая судьба. Я как-то назвал её фамилию в Полисе начальнику по режиму и привёл собеседника в состояние ступора. «Сама Рашидова? Рашидова?!» – бормотал он, хотя подробностей я от него так и не добился. В каких-то непростых учреждениях обреталась она до Катаклизма и явно не на простых должностях.
У неё был очень точный глазомер в отношении людей, иногда беспощадный, а иногда, как в случае со мной, щадящий. Добрый, я бы сказал, хотя слово это дурацкое и ничего не объясняет.
Как-то лет десять назад на звероферме я попал под клык лебёдки, который распорол мне ногу. Виноват в этом был отчасти я сам: не проверив оборудование, врубил электромотор и стал поднимать негабаритный груз. Но трос лопнул, зубья разжались, и стокилограммовый кусок калёной стали рухнул почти точно на меня. Я свалился в загон к свиньям, и пока лежал без сознания, они погрызли мне ногу. После этого я пролежал в лёжку два месяца, а баба Тома буквально выкормила меня.
Поэтому она была мне действительно вместо настоящей бабушки – нет, не матери, а именно бабушки.
Дедушка у меня, кстати, тоже, можно сказать, был – старый кореец Ким, пришедший давным-давно с «Тимирязевской». Ким учил меня корейской гимнастике: про Кима сначала думали, что он владеет особым боевым искусством и может научить убивать человека голыми руками.
Оказалось, что он действительно специалист по гимнастике, но совершенно мирной. Тогда интерес к нему пропал, все разбежались учиться чему-нибудь более кровожадному, и я остался единственным учеником. Под надзором Кима в заброшенной сбойке между тоннелями я оборудовал спортзал и поднимал там куски рельса вместо штанги. Это мне жутко нравилось, потому что было даже приятнее, чем чтение, можно было ровно ни о чём не думать, кроме своего дыхания.
Когда я пришёл на «Сокол», то обнаружил, что наши свинолюбы находятся в каком-то странном смятении. Я зашёл в раздевалку под лестницей и принялся пить чай со свинарями. Оказалось, они тоже что-то слышали о перестрелке на дальних подступах к «Соколу» и ожидали нашествия.
Я на свинарей дивился. С одной стороны, я очень любил людей, которые находятся на своём месте и делают важное и нужное дело. С другой стороны, я был для них чужим, и это ощущали все – и я, и они сами. Я был из «чистеньких», но меня нужно было терпеть, ведь без электричества они не смогут жить. Поэтому мы ели и пили вместе, я смеялся их грубым шуткам, иногда сам рассказывал что-то смешное, но всё равно мы относились друг к другу немного насторожённо.
То есть до такой степени насторожённо, что они меня скормили бы свиньям не задумываясь. Лишь бы свиньям это пошло на пользу. Но свиньи, видать, их об этом пока не просили, а свинари ещё не решили, буду ли я их контингенту на пользу.
Владимир Павлович свинарями откровенно брезговал и вовсе не из-за запаха брезговал. Хотя тонкий, но вполне уловимый запах аммиака на звероферме присутствовал, но не он Владимиру Павловичу был отвратителен.
– Честно тебе скажу, – объяснял он, – я твоих свиней боюсь. И людей, что при них работают, тоже боюсь. Уж больно наши свиньи похожи на людей. У них-то и до Катаклизма был интеллект, как у собаки, а теперь и подавно. Человек, впрочем, менее чистоплотен. И физиология свиньи очень похожа на человеческую, строение сердца точь-в-точь как человеческое, да болезни у нас схожи. Дерьмо даже так же воняет. Но, понимаешь, свинья ещё и социальное животное. Детей, как вырастут, из семьи не отпускают, но если что не так – сожрут… Матриархат ещё…
– Да матриархат-то при чём?
– Не знаю. При том. Я себя плохо чувствую у свинарей, потому что не могу иногда отличить подопечных от попечителей.
Потом к нам пришли сменщики и сказали, что никакого нашествия не будет, зато со стороны «Войковской» к нам приедет посольство на дрезине, запряжённой собаками-мутантами.
– Собаки там говорящие, – заметил рассказчик, как что-то само собой разумеющееся.
Ему возразили, что собак никаких там быть не может, а вот не могли ли они приехать на человекоподобных роботах? В итоге все стали соглашаться с тем, что вряд ли посольство приехало на роботах, скорее всего, это просто сами роботы. То есть нам прислали связных человекоподобных роботов.
Я чуть не плюнул с досады. Не спорить же с ними! Хотя чёрт разберёт этих авиационных инженеров. Говорили, что они, защищаясь от мутантов, пытались через разлом проникнуть в тоннель, сняли с испытательных стендов конструкторского бюро «МиГ», что было неподалёку, реактивный двигатель от истребителя, смонтировали его в тоннеле соплом наружу да и выжгли всех упырей.
Потом окажется, что не человекоподобные, но всё-таки роботы, что не с посольством, а так, с какой-то информацией… Но понять сейчас было ничего невозможно. Хотя то, что авиаторы хотят с нами помириться, само по себе было новостью. Правда, новостью траченной – каждый год все надеялись, что они придут мириться, и каждый раз оказывалось, что никто к нам не пришёл.
Я ушёл проверять автоматические кормушки – там был обрыв, и на дальних рядах не работал лоток автоматической подачи корма. Когда я вернулся, то застал свинарей, сгрудившихся на платформе.
Все ждали гостей…
И вот они появились… К «Соколу» приехала дрезина с тремя пришельцами. Один, впрочем, лежал пластом среди ящиков. Его скосил очередью наш бдительный охранник. Я думал, что охранник получит благодарность, но его чуть не расстреляли.
Оказалось, что пришельцы пришли по каналам Д-6, секретного метрополитена, прямо от Курчатовского института, и подавали все положенные условные сигналы.
Сигналы действительно были. Я помню, когда я ходил в дозор на «Соколе», мне как-то зачитывали список условных сигналов, что могут подать люди с той стороны. Но лет десять никто никаких гостей оттуда не видел, и все забыли, как выглядят эти дробные вспышки фонаря и как звучат условные слова.
И вот охранник с перепугу дал очередь из автомата, нарушив сразу несколько положений Устава караульной службы. А теперь перед нами появилась дрезина с двумя гостями и одним полутрупом.
Седой человек лежал на железном полу и стонал, закрыв глаза. Когда его отгружали в лазарет, я обратил внимание, как непроизвольно дёргается его нога, елозит по металлу каблуком и никак не может успокоиться.
– Не жилец, – подтвердил мою догадку Владимир Петрович. – До завтра не дотянет.
Так оно и вышло.
Несколько раз я проходил мимо конторы, где заперлись пришельцы и говорили с начальником станции.
Потом на наших глазах с тележки разгрузили десятка два ящиков. В одних я безошибочно угадал цинки с патронами, причём было видно, что это не старые запасы, а вполне только что закатанные маслята. Не помню уж, кто научил меня слову «маслята», но оно мне, человеку мирному, ужасно нравилось.
Разговоры шли до вечера, а вот на следующий день случилось самое странное.
Меня вызвали в контору совсем по другому поводу: что-то непонятное происходило с консервирующей машиной, банки выходили негерметичные. Мы тут были не виноваты – проблема была в дефектной жести, которую мы получали через ганзейский союз. Я дожидался своей очереди, сидя на табурете в коридоре, как вдруг из закутка вышли все трое
– наш начальник, лысоватый человек в больших, искажающих лицо очках и невысокий азиат.
– Это всё бессмысленно! – сказал очкарик, причём было видно, что хотя он говорит спокойно, но при этом еле сдерживается. – У нас был пилот, а теперь у нас нет пилота. Вы можете нам найти пилота?
Начальник что-то пробурчал. Я впервые видел начальника станции «Сокол» в таком виде.
Это он, бывало, вызывал к себе и распекал нерадивого работника, а тут какой-то никому не известный тип ледяным тоном, но в бешенстве отчитывал начальника:
– На Кольцевой линии вы будете искать пилота год, а мы перекинем ваш тумблер через месяц. Нет, вы не можете родить пилота, я понимаю. Но откуда он возьмётся?
И тут я сделал то, чему потом сам удивлялся.
Конечно!
Если бы я увидел со стороны, как такое сделал бы Владимир Павлович, то я не удивился бы, а просто подумал, что день уже прикатился от обеда к вечеру и он совершенно пьян. Но Владимир Павлович, как бы ни был пьян, никогда бы такого не сделал. Уж скорее своды метрополитена рухнули бы на нас.
Или я видал женщин с «Динамо», на которых раз в год находила какая-то необъяснимая тоска, и они делали совершенно непонятные вещи. Одна пришила свою руку к свиной шкуре автоматической швейной машиной. Когда её вели прочь наши санитары, то она блаженно улыбалась. И эта улыбка была одной из самых страшных картин, что я видел.
Иногда мы были наблюдателями того, как люди сходили с ума, особенно в первые три- четыре года пребывания под землёй.
Но тут главным действующим лицом был я сам. Какой-то морок вёл меня, и я, будто сбрасывая тяжёлую прорезиненную накидку от защитного комплекта, освобождаясь и делая вдох полной грудью, встал.
Я встал со своей табуретки и сказал:
– Я – пилот.
Отчётливо помню, что я сказал это не очень громко, но тишина, которая сразу же наступила, вдруг больно ударила меня по ушам. Начальник станции глядел на меня довольно ту по, до конца не понимая, что случилось. Я первый раз в жизни удивил Бутова – и это бы я запомнил навсегда. Это стало бы главным событием моей жизни, про меня рассказывали бы легенды, но последующие события были куда круче.
Лысоватый очкарик впился мне в глаза.
Очень нехороший у него был взгляд. Какой-то оценивающий. Так свинари смотрели на наших элитных свиней, перед тем как шарахнуть им электродом в сердце – с любовью и жестокостью, слитыми воедино.
– Сколько. У вас. Часов. Налёта, – выдохнул в несколько приёмов очкастый.
– Десять, – сказал я.
Его лицо набрякло, мышцы как-то поплыли и поехали вниз, как оплывает парафин на жару. Понятно, что «десять» ему не понравилось. Ещё меньше бы ему понравилось, если бы он узнал, что у меня часов самостоятельного налёта нет вовсе. Не было у меня самостоятельного налёта, и по возрасту быть не могло, но возраст после двадцати лет жизни в метро был у нас всех стёрт.
Однако я понимал, что в мире что-то тронулось. Что-то произошло такое, что непоправимо изменило мою жизнь.
– Планеры? Дельтапланы?
– Нет, – ответил я. – Як-18Т. Учебный.
Очкастый вдруг склонил голову набок и, почти положив её на плечо, стал смотреть на меня как бы из положения лежа.
– Где рычаг пуска? – быстро спросил он.
– Кнопка. Не рычаг, а кнопка. Кнопка запуска движка – крайняя слева на панели.
– Что справа?
– Справа от неё манометр воздушной системы.
Он снял очки и принялся их протирать. Спутник его хранил молчание, наш начальник станции тоже. Бутов смотрел на меня как на человека, который на его глазах снял ботинок, вставил большой палец ноги в спусковую скобу и сунул ствол ружья в рот. Лет пять назад я видел такую картину, но тогда все бросились на самоубийцу и вырвали оружие из его рук. Тут никто ничего не сказал, и пауза все тянулась и тянулась.
Очкастый, наконец, вытер стёкла и, обернувшись, бросил:
– Я беру его. И ещё одного, на которого он укажет. Но не очень толстого, – последнее он сказал, уже обращаясь ко мне, и добавил: – Мирзо, идите за ним, и пусть он перенесёт вещи к нам в кубрик.
Азиат, оказывается, откликался на непонятное слово «Мирзо». Пока я шёл вместе с ним, то половину дороги думал, имя это или фамилия. Был у меня знакомый бригадир свинарей, уйгур по национальности, но у него было простое имя Роман. А тут – Мирзо.
Как звали его начальника, я так и не узнал и про себя окрестил его Математиком. Математик был похож на моего учителя в школе, и сказать, что я не любил этого школьного деспота, – значит ничего не сказать.
Однако Владимир Павлович куда-то ушёл. Я ждал его, ждал, но, в конце концов, все же перетащил свой мешок в новое место. Гости остановились у нас в совершенно блатном углу – в специальном кубрике для вип-гостей. У них был свой туалет и столик посреди комнаты – не самоделка, а настоящий антикварный столик ещё сталинских времён, крепкий, прочный, на котором стояло несколько банок тушёнки и лежала буханка свежего хлеба. Не то чтобы я голодал, но тут мне стало ясно, что этим великолепием можно пользоваться без ограничений, вне пайков и распределителей. Так в старинных романах на стол ставили вазу с фруктами.
Мне отвели койку, и я растянулся на ней, глядя в доски второго яруса. Внутри всё дрожало – я сделал свой выбор, а уж к худу или к добру, увидим потом. Это люди из Курчатника, они пришли, чтобы лететь куда-то. Рядом с нами есть развалины Военновоздушной академии, наверняка они хотят там что-то найти. А может, они не лететь хотят, а просто снять какое-то оборудование? А наши убили их специалиста и вот я вместо него? Нет, не так – они скорее бы искали инженера, если бы им нужно было найти какое-то оборудование. Или наняли бы кого-нибудь. Нет, им явно нужно куда-то лететь.
На следующий день я сходил за Владимиром Павловичем. Выслушав меня, он помолчал с минуту. Клянусь, я считал про себя секунды его молчания, и эти секунды были тягучедолгими, как старая смазка с подвижного состава… А потом он кивнул.
Собрался он гораздо быстрее меня, и вновь под конвоем Мирзо мы пошли в апартаменты пришельцев.
Самый главный разговор должен был произойти сейчас, хотя я-то понимал, что это чистая формальность. Я согласился давно, и, что бы там ни было, речь шла только о месте назначения.
И действительно, Математик встал со своим спутником перед нами и начал так, как обычно начинал свои праздничные речи на Новый год начальник станции «Сокол».
– Поздравляю вас, – сказал Математик. – Сердечно рад.
Последние слова, по-моему, совершенно идиотские, болтались на конце фразы как ненужный груз.
– Я начальник экспедиции, – продолжил Математик, – которая должна преодолеть примерно семьсот километров и достигнуть с исследовательскими целями города Петербурга.
«Интересно, – подумал я про себя, – с женой он так же говорит? Дорогая, я принужден обстоятельствами и уполномочен заварить чай, а также совершил покупку порции свиного белка в дополнение к пайку… Или как там у них с пайками?»
Стоп. Петербурга… То есть нужно добраться до Питера, до города, где пропал мой отец! До города, который мне иногда снится, где площадь с садиком, камень с всадником, да купол круглый… Сейчас уж, поди, нет купола, наверное, уже и не осталось от него ничего, но всё остальное… До города, где я, в конце концов, родился.
Мысли спутались, как провода под лотками со свиным кормом. Из-за этой путаницы искрящих проводов я как-то провёл несколько часов с голодными свиньями, и меня эти твари чуть не съели. А из-за путаницы в собственной голове я сейчас пропустил один момент в речи Математика. Казалось, в голове у него что-то произошло, будто кто-то переключил некий тумблер и внутри Математика заработал проигрыватель. Математик стоял перед нами и вдруг принялся скрипеть, словно какой-то органчик. Нечеловеческий у него был голос в этот момент, какой-то неестественный:
– Я уполномочен гарантировать вам материальное вознаграждение после выполнения задания. Вам будет предоставлено гражданство одних из самых безопасных станций. Ваш труд будет востребован и хорошо оплачен, а в качестве высшего акта доверия вам будет вручено личное оружие. Если вы будете беспрекословно и своевременно подчиняться нашим указаниям, если вы будете строго хранить внутриведомственную тайну, вас ждёт заслуженная награда. Если же вы нарушите нашу договоренность, то вас постигнет суровое наказание согласно полевым условиям.
Чёрт! Я где-то слышал такое, а может, читал. Он стоял перед нами как вражеский офицер перед пленными, склоняя их к предательству. Или как пират перед пленниками.
– Мы согласны, – быстро сказал Владимир Павлович.
Математик впился ему в лицо своим хищным взглядом, но Владимир Павлович был невозмутим и только обдал пришельца своим смрадным алкогольным выхлопом.
Математик скривился и отступил на шаг, но, надо отдать ему должное, ничего не сказал. А не всякий мог выдержать этот запах, совсем не всякий.
Потом Математик перевёл взгляд на меня. Со мной у него разговор был короткий: я, во-первых, вызвался сам, а во-вторых, без меня ему делать было нечего.
– Я согласен, – небрежно ответил я.
Нам действительно дали оружие. Два новеньких автомата в заводской смазке, но почему-то без номеров. Нет, номера не были спилены, их просто не было. Их никто не наносил на сталь перед воронением.
И это меня сразу насторожило. То есть настораживало, в общем, всё, но такое оружие означало, что Математик не случайный авантюрист, а человек какой-то структуры.
Начальство было вооружено особо. Математик огромным автоматическим пистолетом, а у Мирзо оказалось сразу два ствола, автомат и снайперская винтовка.
Мирзо, как я понял, был чем-то вроде адъютанта при Математике. Адъютанта и одновременно телохранителя.
На следующий день я принялся разбирать автомат, аккуратно заменяя смазку.
Мирзо сидел рядом и чистил свой автомат.
– А ты убивал когда-нибудь? – спросил он вдруг.
– Нет, – с чистым сердцем ответил я.
Он посмотрел на меня с недоверием, как на человека, который вдруг признался, что у него нет ног.
Это все глупости. Я повидал много людей, рассказывавших о своих кровавых подвигах так, будто они замостили трупами весь перегон от «Пушкинской» до «Баррикадной». Один из таких прибился как-то к нашим свинарям. Я не верил его бестолковым рассказам и думал, что он просто набивает себе цену.
Когда наш медиум сказал, что он не врет, я продолжал сомневаться, ведь если несколько лет подряд повторять одни и те же байки, то и сам в них поверишь. Ты будешь болтать о прошлых подвигах как попугай, а через год-другой никакой медиум не отличит придуманную жизнь от прожитой.
Но потом пришли люди из-за кольца и рассказали, что все правда. Стрелял и убивал – руки по локоть в крови и всё такое.
Я очень удивился, так он был похож на безответственного глупого болтуна. Его давно поставили резать свиней, да только «своим» его никто не признал, свинари им брезговали.
Да и ничего путного в нем не было.
Бестолковый мужик.
Да и забойщик никакой.
Я тщательно смазал оружие, вытер руки и подумал, что никто, кроме людей, у меня никогда не вызывал ненависти. Я любил подземное зверьё, может быть, потому, что не видел настоящих мутантов. Нет, мутантов я боялся, но это были детские страхи. Так боишься злого Бабая, когда мать пугает тебя им, чтобы вы с мальчишками не выбегали со двора, или так дети боятся темноты.
Я даже любил ручную крысу одной девушки с соседней станции. Крыса эта умела выходить из темноты на стук. Была она слегка мутировавшая, но мутация пошла ей на пользу. В том смысле, что в разум. Ничего кровожадного в этой крысе не было, хотя в швейном цехе на «Динамо» утверждали, что именно она отгрызла какой-то сплетнице палец. Ничего утверждать не могу, хотя сплетниц там всегда хватало.
Я подозреваю, что портняжно-швейный народ, дай им волю, пообъел бы друг другу не только пальцы, а головы.
Так вот, эта крыса была чрезвычайно умной и, как мне казалось, могла понимать человеческую речь. Я её опасался, этой мудрой крысы, хотя, может быть, дело было именно в том, что мне нравилась её хозяйка. А поссоришься с такой вот «домашней питомицей», так и хозяйка к тебе не подобреет.
Совсем не подобреет.
Но эта крыса, казалось, откуда-то знала, что я отказался охотиться на её сородичей, и была ко мне благосклонна.
Одним словом, самыми опасными существами мне всегда казались люди. «На кладбище и в лесу самый страшный зверь – человек», – как бы вторил мне всегда начальник станции «Сокол», когда пограничные дозоры жаловались ему на невиданных монстров. Но вот только лесов, не считая отстойников, заросших какой-то не требующей света мочалой, мы не видели уже лет двадцать, а кладбищ видали ещё меньше – под землёй места для кладбищ не было. Засунут тебя в биореактор или сожрут тебя свиньи, и совершится естественный круговорот белков.
Говорят, что когда-то людей пытались кремировать и хоронить пепел, но как-то с годами население метрополитена стало куда более циничным.
Так мы собирались в дорогу.
Несколько раз мы, не расставаясь, сходили за всеми ящиками, которые привезли наши хозяева, на «Динамо» и заперли их в подсобке за складом амуниции. Где находится мифический самолёт, нам пока не говорили.
Tłumaczenie:
:
Stałem przy granicy lotniska pośród wysokich traw kołyszących się na wietrze. Fale szły wzdłuż pasa startowego, rozchodząc się w to w jedna to w drugą stronę, jakby ktoś gładził pole ogromną dłonią. Czekałem na ojca, i oto się zjawił – duży i silny. Wziął mnie za rękę. Czułem jego dłoń i śpiesznie szedłem zanim, kiedy prowadził mnie przez rzędy zabezpieczeń wprost do hangarów. Wartownik od niechcenia zasalutował nam ale wszyscy znaliśmy siebie nawzajem od lat, i to wszystko było tylko formalnością. I salut wartownika, i odpowiedź ojca, i przepustka po którą i tak nie sięgnął.
Lotnisko było małe, sportowe, i maszyn na nim było niewiele. Wszystkiego tam było mało – i samolotów i pilotów.
Ojciec, przymrużywszy oczy spojrzał w dal i powiedział:
- Cudowny dzień, czyste niebo po horyzont.
Powiedział coś do techników, ci odpowiedzieli machając jakimiś papierami. Potem razem popatrzyli w te papiery i w końcu ojciec przywołał mnie gestem do siebie. W kabinie samolotu szkoleniowego było gorąco, pachniało benzyną i rozgrzanym metalem. Kochałem te zapachy, ale jeszcze bardziej uwielbiałem zapach w kabinie nie było upału - jakimś szczególnym zapachem maszyn elektrycznych.
W samolotach odrzutowych, paliwa prawie w ogóle nie czuć, a tutaj czujesz się prawie jak w samochodzie.
Ojciec mówił, że fabryka pozwala na nim latać na dziewięćdziesiątce dwójce – zwykłej benzynie samochodowej, i pewnie dlatego tak pachnie. A matka z niezadowoleniem mówiła, że lubię wąchać benzynę dlatego że w moim organizmie brakuje żelaza.
Siedzę z prawej strony, wsadziwszy nos w panel radiokompasu, ojciec na razie przygotowuje się do wylotu.
Pamiętam taki film, gdzie chłopiec uratował ojca i leciał samolotem nad pustynią. "W razie czego, uratuję go – mamroczę przesuwając palcem po skali mechanizmu korekcyjnego – jeśli będzie miał kłopoty, dowiozę do szpitala... Nie, niech nie on, lecz kto inny popadnie w nieszczęście, a my z ojcem go uratujemy. Usiądziemy w odległym górskim miasteczku, wokół niech szaleje wojna. Niech będą wybuchy. Zbierzemy rannych i w ostatniej chwili wzbijemy się w niego. On będzie tak jak i teraz, spokojnie i surowo patrzeć przed siebie, a ja będę nawigatorem".
I sprawdzam, czy korektor lotek jest ustawiony w pozycji do startu.
Ojciec nie patrzy na mnie ale wiem, co on wszytko widzi.
Opowiadam mu szkolne nowości przeplatając dobre i złe, i czuję, że dla niego to wszystko jest bardzo ciekawe, ale nie na miejscu – przecież teraz musi już lecieć..
Chciałem go jeszcze o coś zapytać, ale nie pamiętam o co. Ojciec mruga do mnie, jak gdyby daje do zrozumienia, że on też chciałby coś opowiedzieć, ale nie teraz. Praca, rozumiesz.
Jeszcze przez chwile siedzimy z ojcem w kabinie, uważnie sprawdza jak zapiąłem pasy i otwiera przepustnice. Samolot sunie przed siebie. Huśtając ustawia się na kwadracie wyrysowanym na dwóch przecinających się rozgrzanych słońcem asfaltowanych pasach lotniska. Potem ojciec zatrzymał samolot, i puścił silniki na jałowe obroty.
Wydostaję się na zewnątrz, i strumień powietrzny od razu zrywa mi z głowy pilotkę. To ojcowska furażerka a ojciec mówi, że nakrycie głowy - najważniejsza część munduru. Pilotka jest na mnie za duża, ale strzegę jej bardziej niż kolekcji obrazków z gum do żucia.
Pilotka ślizga się po chropowatym betonie. Biegnę za nią i przegapiam moment kiedy ojciec ruszył maszyną i zaczął nabierać prędkości. Skrzydła zaczynając wibrować i migotać w pyle który wisi nad pasem. I w końcu, daleko na końcu pasa, samolot odrywa się od ziemi, podrywa z betonu tumany kurzu i unosi się w górę. Ojciec robi wiraż, potem kręci beczkę i przelatuje nad lotniskiem. A potem kręci wysoko nad moją głową manewr opadającego liścia.
Idę do hangarów i chowam się w cieniu. Chcę tylko jednego, żeby to trwało w nieskończoność. Zamieniający się na wirażach ton pracującego silnika, samolot fikający koziołki w powietrzu na tle nieznośnie błękitnego nieba, i moje szczęście.
Muszę o coś spytać. To bardzo ważne i wiem że ojciec mi wszystko wytłumaczy. I wreszcie przypominam sobie o co mi chodziło .... ale ojciec jest daleko, a jego samolot właśnie zrobił pętlę i wznosi się w stronę słońca. Czytałem jedną książkę, opowieść o pilotach czasów wojny … i tam, w tej opowieści, jeden z naszych pilotów zawsze po ataku odchodził w stronę słońca, dlatego nikt go nie mógł trafić. Potem siadał na lotnisko, gdzie bazowali amerykanie – wtedy walczyliśmy razem. Amerykanie pili swoje whisky, a on prosił o tylko o mineralną ze "słońcem" Już nie pamiętam szczegółów ani co tam było jeszcze w tej książce, ale potem ten pilot uleciał w stronę słońca po walce powietrznej, ale nie z Amerykanami, oczywiście, a z Niemcami, którzy na nas wtedy napadli.
Uleciał, i więcej nikt go nie widział. Rozpuścił się w tym słońcu … potem Amerykanie pytali o niego, ale proponowano im tylko stypę… i Amerykanie płakali, dlatego że wtedy walczyliśmy razem, a kiedy twój przyjaciel nie wylądował, to jak tu nie zapłakać?
Dlatego ojciec z przyjaciółmi, często wznoszą toast za to, żeby ilość startów zgadzała się z ilością lądowań. Maja jeszcze inne toasty. I żelazną zasadę. Nie mówią o "ostatnim" locie a o "kolejnym".
I oto widzę jak ojciec skręca i odchodzi w stronę ogromnego słonecznego dysku który powoli opada na zachód. I czekam. Czekam bardzo długo, zdaje mi się że czekam wiecznie na …
I w tym momencie zawsze się budzę.
Kiedy śni mi się ojciec zawsze budzę się w tym miejscu i moja kołdra okazuje się być cała mokra od potu. Normalnie pływam w kałuży potu i dawniej, to jest w dzieciństwie, że to były łzy. Ale to oczywiście nie to, a jakaś fizjologiczna reakcja. Te sny przychodzą do mnie raz w miesiącu i nigdy częściej. Dawniej radziłem się naszego lekarza i on mówił, że to z pewnością reakcja na lunatykowanie. Lekarz mówił, że u kobiet też tak bywa i śmiał się.
To nie tak jak u kobiet. Teraz rozumiem ten żart.
Takie sny mam już dwadzieścia lat i lekarz u nas nowy, a stary już umarł.
Jeszcze mi mówili, że te sny przychodzą dlatego, że w czasie Kataklizmu (lekarz jeszcze nazywa to, co się stało Kataklizmem) podziałał na mnie impuls elektromagnetyczny. Wtedy leczyli moje bóle głowy od skurczu naczyń słabymi prądami i tak jedno nałożyło się na drugie i przemieniło się w moje nocne spotkania z ojcem.
Wszystko byłoby dobrze, ale obudzić się ciężko. I nie przez to, że jestem cały mokry, ale przez to, że sen się kończy. To trzeba przemilczeć, bo i tak patrzą na mnie jak na nienormalnego.
Obróciłem materac mokrą stroną w dół i pościeliłem kołdrę.
Ojciec poleciał do krewnych w Piterze na kilka dni przed Kataklizmem. Miał przylecieć za tydzień i tak już dwadzieścia lat nie ma go ze mną. Chcę myśleć, że on też tam jest, w mieście nad Newą, śpi i widzi dziwne sny, gdzie rozmawiamy i gdzie my razem siedzimy w kabinie jego samolotu.
Matka umarła dziesięć lat temu, ale nie od choroby popromiennej, nie od wszystkich okropieństw, na które chorowaliśmy po Kataklizmie, dokładnie nie wiadomo od czego. Czasami myślę, że ona umarła z niewystarczającego światła.
Znaleźli ją rano odwróconą do ściany z całkowicie spokojnym wyrazem twarzy. Bardzo spokojnym, powiedziałbym.
I ona ani razu mi się nie śniła.
A moje życie szło w podziemiach między „Sokołem” i „Dynamo”. Urodziłem się w Petersburgu, już po tym jak znów stał się Petersburgiem, jednak mieszkałem w tym mieście całkiem niedługo. Rodzice dawno temu przyjechali do Moskwy. Mieszkaliśmy niedaleko Białoruskiej i żyłbym na bogatej hanzeatyckiej stacji, ale los, który zaniósł mnie pod ziemię, posłał mnie dalej. Los posłał mnie dalej, za hanzeatycką barierę.
Tutaj, gdzie na trzech stacjach metra zajmowaliśmy się najważniejszymi rzeczami. Jak mówił naczelnik stacji „Sokół”: „Hodujemy ziarno, rozmnażamy świnie i konserwujemy śluz”. On tak mówił – jak prawdziwy naczelnik – podczas świąt. Nasz naczelnik ogłaszał, machając ręką, jak pożegnał poprzednich naczelników i będzie pięknie mówił o przyszłości, jeśli, oczywiście, mamy przyszłość w tym podziemnym świecie. Zauważyłem, że oni wszyscy mówią „świnia”, a nie „świnie”. Z jakiegoś powodu czują się pewniej jeśli słowo świnia uważa się w liczbie pojedynczej. Tak jest im znacznie spokojniej.
Ja też nie lubię świni, świnie zawsze mnie przerażały, ale nie można było od nich nigdzie uciec. Nie pszczoły, żeby w tunelach rozmnożyć.
A naczelnik stacji „Sokół” Butow był silnym gospodarzem. Nikt, oprócz niego, nie utrzymałby w dyscyplinie samowolnych świniarzy, ponurych zbieraczy grzybów i ślimaków i techników takich jak ja. Własność naczelnika „Sokoła” rozciągała się aż do stacji „Dynamo”, gdzie zresztą przy krawiectwie i garbarstwie mieli dość swoich szefów, tylko pomniejszych. A Butow był wielki i szeroki – w obu znaczeniach tych słów. On nawet podniósł jedną ręką bak z wodą. W dzieciństwie wierzyłem, że znaczek na mapach „zabutowano”, w odniesieniu do zawalonych tuneli i zatkanych szybów wentylacyjnych, odnosił się do jego rodziny.
Tak poza tym śluz nie był śluzem, a tajemniczą pleśnią, pomagającą w wielu chorobach. Dodatek do diety najpierw wywoływał przerażenie, a potem stał się drogim towarem eksportowym.
Dzień toczył się swoim normalnym cyklem. Tak i na to była jedna nazwa: dzień-noc – doba precz. Przy sztucznym świetle czy dzień, czy noc – wszystko jedno. Wcześniej mówili, że ludzie powinni automatycznie przejść na czterdziestoośmiogodzinną dobę. Ale wszystko potoczyło się inaczej.
U nas u tych, którzy pracowali przy plantacji cud-nasion było na odwrót – dwunastogodzinna doba. Mało popracujesz, a potem śpisz w szklarni.
A u świniarzy wszystko zależało od ich podopiecznych: one spały, świniarze chodzili jak zombie, a jak świnie wyspane, to i świniarze radośnie biegają po zagrodzie.
Miałem niewielu znajomych, ale jeden warty dziesięciu.
Najlepszym był stary kolejarz Władimir Pawłowicz. Z początku wydawał mi się staruszkiem, ale było spowodowane stosunkiem wieku w młodości, kiedy każdy, kto jest dziesięć lat starszy od ciebie wydaje się być staruszkiem. Teraz wiem, że rzecz też w tym, że przed Kataklizmem jemu udało się przeżyć jakoś dorosłość, a mi nie. I przez to, jak to zwykle bywa, różnica wieku się pogłębia.
Władimir Pawłowicz chodził w mundurze kolejarskim. Strasznie podobało mi się to, ponieważ pomylić z kimś Władimira Pawłowicza było niemożliwe. Gdzie znalazł ten mundur, żeby wymienić stary, nie wiadomo.
Wszyscy znali na pamięć historię metra, na niektórych stacjach nawet zmuszano dzieci do nauki, jakby to było prawo boże. Dlatego wszyscy wiedzieli, że z godnie z uchwałą Rządu Federacji Rosyjskiej z 3 stycznia 1992 roku nr 4 (niektórzy pamiętają, co było w trzech poprzednich!) metro zostało przekazane na własność miastu Moskwa. Zostało zlikwidowane metrowe Ministerstwo Kolei. To samo stało się z systemami metra w innych miastach, ale teraz nie było nic wiadomo o innych miastach.
I mundur starego wzoru określał, jak kiedyś wyglądało życie.
A Władimir Pawłowicz chodził właśnie w mundurze kolejarza i miał starą czapkę ze skrzyżowanymi młotkami na przedzie.
Kiedyś spytałem go, co to za drugi młotek. Władimir Pawłowicz odpowiedział, że to jest klucz francuski. Czułem się zażenowany i nie pytając więcej poszedłem prosto do biblioteki. Biblioteka była stara i opuszczona. Będąc chłopcem spędzałem tam czas, kiedy było mi źle albo chciałem się schować. Przejrzałem napuchnięte od wilgoci słowniki i okazało się, że po angielsku to monkey wrench. O w rzeczywistości nazywał się kiedyś lokomotywowym, a teraz wszyscy nazywają go po prostu kluczem nastawnym. Dodałem słowo małpa. Zabawna nazwa.
Później znalazłem proste wyjaśnienie. Chodziło w nim o to, że Władimirowi Pawłowiczowi gdzieś zachowało się kilka kompletów starego uniformu. Właśnie starego! Może znalazł je w bocznych odgałęzieniach przejść albo w zajezdni ze starymi kitlami i czapkami, ponieważ niemożliwe jest przez tyle czasu zachować wydany komplet.
Jednak nie. Nie wiem, jakie mistyczne rzeczy się tu dzieją: jedna o Srebrnym pociągu.
Jeszcze babcia Toma opowiadała mi, że raz w roku jeździ po metrze Srebrny pociąg i jeśli do niego się wskoczy, to można wyjechać z metra daleko, daleko , do kraju, gdzie jest niebo i żyje się zupełnie inaczej.
Mój stary towarzysz miał jeszcze jedną cechę, raczej dziwną.
Władimir Pawłowicz jakimś cudem upijał się każdego dnia. Pito u nas rzadko, ale dużo i z bójkami. A Władimir Pawłowicz pił cicho i spokojnie, i nikomu tego nie okazywał. Myślę, że on mieszkał na stacjach-faktoriach, ponieważ tutaj była skorygowana produkcja spirytusu. Oczywiście ten zwyczaj utrudniał jego pijaństwo, ale Władimir Pawłowicz okazał niezwykłą pomysłowość pozostając potajemnie pijakiem.
„Pijany tak inteligentnie, dwa światy w nim” – powiedział kiedyś naczelnik „Sokoła”. Trzeba przyznać – Władimir Pawłowicz ma złote ręce. Nikt nie rzucał mu kłód pod nogi.
Tak, i lubiłem rozmawiać z nim po obiedzie, ale rano i wieczorem nie lubiłem Władimira Pawłowicza.
Ale wolno mi było przeklinać, bo gdy przeżyjesz pół życia z jakimś człowiekiem, szczególnie tutaj, to kropka w kropkę jak w przysiędze małżeńskiej składanej w obcych nam cerkwiach, tylko śmierć może nas rozłączyć.
Czasem wyobrażałem sobie przestrzeń metra: rozdartego konfliktami, zamieszkałego przez okrutnych ludzi gotowych sprzedać się nawzajem za garść nabojów, żeby załadować nimi później magazynek automat i Kałasznikowa i zabić kogoś jeszcze. Kiedy zaczynałem tak myśleć, to cały czas powtarzałem sobie, że posterunkiem granicznym na „Białoruskiej”, żyją ludzie tacy jak ja, z takimi samymi myślami. I kiedy tylko oni kończą się spierać okazuje się, że wszyscy są ulepieni z tej samej gliny: i niektórzy faszyści na „Puszkińskiej”, i rzemieślnicy na „Kuźnieckim Moście”, i intelektualiści z Polis, i anarchiści z „Wojkowskiej”.
- W jakiś sposób płyniemy tą podwodną, a raczej podziemną, łodzią – mówił sam Władimir Pawłowicz o otaczających nas ludziach.
Chciałem stłumić w sobie nienawiść do tych istot ludzkich, dlatego że wiedziałem, że ta nienawiść narodziła się ze strachu. Pewien ksiądz przybyły z podziemnych świątyń pod Jełochowskim, żeby głosić Słowo Boże, powiedział, że dobrze myślałem. I tą nienawiść trzeba zmienić w miłość! Kiwałem głową w takt jego przemówień, ale wiedziałem, że osobiście nie mogę niczego zmienić w miłość. Nie dlatego, że nie nadaję się na materiał do zmian.
Ksiądz szeleszcząc starą sutanną poszedł w kierunku zajętej przez anarchistów „Wojkowskiej”, stacji z trudną historią, i od tej pory nikt go więcej nie widział. Przynajmniej do nas nie wrócił.
Nie wiem co się z nim stało, czy nawrócił kogoś na swoją wiarę, czy pożarły go tunelowe ślimaki. Nikt nie wie. Generalnie ”Wojkowska” jest u nas uważna za przeklętą stację. Po pierwsze nazwa. Nazwana została na cześć człowieka, który zabił ostatniego rosyjskiego cara. Albo człowieka, który kazał go zabić, nie pamiętam dokładnie.
Po drugie i najważniejsze – wiele mówiono złego o radiacji. Tunel był tam położony płytko, skażenie jest silne, przez co u nas można wyhodować tyle dziwactw.
Niedaleko na powierzchni był jeszcze instytut lotnictwa i fabryki, w których było pełno dziwnej elektroniki. I chodzą słuchy, że ta wojownicza elektronika połączyła się w jeden umysł nie bez pomocy pozostałych przy życiu inżynierów lotnictwa. Ci inżynierowie ponoć okopali się w swoim bunkrze niedaleko „Wojkowskiej” i bronili się przed wszystkimi, i swoimi, i obcymi, przy pomocy humanoidalnych robotów. Te roboty goniły anarchistów z „Wojkowskiej”, którzy starali się przejąć tam władzę, a tylko ukrywali się w swoich skomplikowanych podziemnych przejściach.
O robotach jednak kłamali. Powodów, żeby wierzyć w humanoidalnych terminatorów, jak rozumiem, nie było. Jednak inżynierowie jako-tacy nie narzekali: na przykład niedaleko nas były gigantyczne kompleksy przyzna naukowo-przemysłowemu stowarzyszeniu „Diament”, które tworzyło kiedyś pociski przeciwlotnicze.
Konflikt zaczął się, jak zwykle, z małej pijackiej bójki. Opiwszy się nasi zaczęli krzyczeć, że artylerzyści nie obronili pokoju i spokojnego snu w kraju, tamci odpowiedzieli bez zastanowienia i w końcu wszyscy ludzie złapali za noże, a potem za spluwy.
I w tym momencie (byłem wtedy jeszcze mały i znam to z opowieści) wybuchła nawet mała wojna zakończona kruchym pokojem.
Po tej krótkiej wojnie z artylerzystami wojkowscy anarchiści, a wraz z nimi technicy z klanu lotnictwa, zablokowali tunele i wprowadzili niewielki ruch. Traktat pokojowy zawarto tak, że kontaktowaliśmy się przez kabel elektryczny. To znaczy nie opłacało się walczyć, ale nawet nie mogliśmy kląć: oprócz kabla, który zasilał techników, nie było żadnego kontaktu. Wydaje mi się, że przez ostatnie dziesięć lat żaden człowiek z „Sokoła” poszedłszy do inżynierów nie wrócił. I wszystko to, powtarzam, wydarzyło sie przed moim przybyciem.
Teraz nikt się nie kontaktuje, chociaż przepuszczaliśmy wszystkich, którzy szli dalej do „Wojkowskiej”. Jednakże duża część służbowych przejść była zamknięta lub zupełnie zawalona.
Mogliśmy się tylko domyślać, co się dzieje za przegrodami. Dzieciom mówili, że mieszkają tam mutanty, które zabiorą je do swojego królestwa, jeśli będą wybrzydzać i jeść mało pożywnych grzybów i wieprzowiny. Wielu zdawało się, że za przegrodami w tych obcych tunelach i schronach zabrali się bardzo mądrzy ludzie, ale teraz wszystkie próby „Sokoła” zaprzyjaźnienia się z nimi pozostały tylko marzeniem.
Mówiąc krótko, nasze stosunki były oznaczone znakiem drogowym z przekreślonym poziomo okręgiem, który mówił, że dalej przejścia nie ma.
Im dalej, tym bardziej lubiłem chodzić bocznymi korytarzami w stronę ulic przy lotnisku, gdzie jest wyjście do głębokiej piwnicy-schronu. W tej piwnicy dokonywała żywota gigantyczna biblioteka.
Czytałem wszystko: książki kucharskie, na podstawie których nie można już nic przygotować, biografie ludzi, o których wszyscy zapomnieli, podręczniki obcych języków, tych języków, których po Kataklizmie nikt już nie używał.
Władimir Pawłowicz nie aprobował tego zajęcia w takim stopniu, w jakim ja nie aprobowałem jego alkoholowych eksperymentów.
- Wiesz Sasza… - powiedział kiedyś do mnie. – Tak patrzę na ciebie i rozumiem, że jesteś okazem jak dotąd nieznanej nam mutacji. Na pierwszy rzut oka zdrowy dzik. Tak, dzik… - Tu się zaciął , a po chwili kontynuował: - Dzik, powinieneś to już gdzieś przeczytać, to coś podobnego do naszych świń. I tak, jesteś zdrowy facet, a zachowujesz się jak botanik.
- Botanik? I chcę iść ze szklarni?
- Myślałem, że o tym też przeczytałeś. Botanik to taki chudziutki chłopak, który uczy się pilnie w szkole, słucha rodziców i cały czas siedzi w książkach.*
Dokładnie, przypomniałem sobie to słowo. Widziałem je w książkach, ale jak u nas w szkole nazywali botaników nie pamiętam. Najpierw pamiętałem, a potem zapomniałem.
Jedno jest pewnie – wszyscy byliśmy trochę botanikami z uwagi na to, że nosiliśmy okulary chroniące przed jaskrawym światłem.
Nasze oczy dawno przyzwyczaiły się do podziemi, gdzie światła nie tyle nie było, co było tak rzadkie jak czysta woda: faktycznie niby jest, ale znaleźć dobre źródło, podziemny strumień, poprowadzić od niego rurę, zapewnić odpływ… Dobrego hydraulika można wymienić na dziesięciu snajperów.
Już dawno zrozumiałem, że hierarchia specjalistów ciągle się zmienia: to w cenie byli żołnierze, obrońcy i górnicy, to technicy i budowlańcy.
Kataklizm nie tylko nami wstrząsnął, nawet nie cofnął społeczeństwa, on nie poprowadził nas starą drogą, ale gdzieś w bok. Zresztą, czasem mogą się przydać dziwne nawyki. Ja, na przykład, w dzieciństwie dobrze strzelałem z procy. A dziesięć lat temu zaczęła się masowa paranoja s– zawody w strzelaniu z procy na pieniądze. I nie tylko udawało mi się być na liście zwycięzców, ale nawet nieźle na tym zarabiałem.
Jednak kiedy proponowali mi, żebym polował tym sposobem na szczury, odmówiłem. To nie moja praca. Do szczurów czułem jakiś szacunek. Szczury to bardzo mądre stworzenia, choć mówią o nich wiele głupot. Mają świetną koordynację i poczucie przestrzeni. Ze szczurem można się zaprzyjaźnić i, lekko stukając w ścianę, przyzwać go z podziemi. To dlatego, że szczury mają dobry słuch i są wrażliwe na wibracje.
Ale, prawdopodobnie, przenoszę swój szacunek do jednego szczura na wszystkie pozostałe, ale o tym później.
Z Władimirem Pawłowiczem spędziliśmy już wiele lat na dyskusjach. No i dziś prowadził wózki do szklarni i usiedliśmy z nim przy skromnym stole obiadowym. Władimir Pawłowicz od razu pociągnął z flaszki i zaczęliśmy rozmawiać, jak zwykle o sensie życia.
„Sens życia” – nazywałem to tak chociaż tematy były u nas bardzo dziwne.
Teraz Władimir Pawłowicz spojrzał mi w oczy:
- Ty tego dobrze nie pamiętasz z młodości, a ja ci opowiem. Zaraz po Kataklizmie wielu spośród ludzi, którzy przetrwali byli w euforii. Dla nich to było wyzwolenie. Przecież wcześniej oni męczyli się, krzątali, obawiali. W ich życiu było szefostwo, rodziny, w których często nie było żadnego szczęścia, ale za to było wyobrażenie, ze wszyscy oni są nieudacznikami. Za mało zarabiali, nie mieli zrobionego remontu, skończonych domów… I nagle bum! Wszystko przepadło. Oczywiście, życie już nie było lukrowane i stało się bardziej bolesne, ale ci, którzy byli naprawdę chorzy, szybko umarli.
A ci, którzy weszli w ten stan, czuli się bardzo komfortowo. To była druga szansa dla nieudaczników i, co najważniejsze, nie było niewolniczych biur. W końcu wiele osób zajmowało się nie swoją pracą: ludzie zdzierali spodnie w biurach niecierpliwie oczekując piątku, żeby radośnie się napić, pić całą sobotę i niedzielę, słuchać narzekać nielubianych żon lub mężów, z przerażeniem myśleć o tym, że dzieci są nieposłuszne, wpadły w złe towarzystwo, pamiętać, że lata mijają, a nic się nie zrobiło. Z zazdrością dowiadywać się, że współpracownicy wzbogacili się, wyjechali za granicę i ogólnie mówiąc lepiej im się powodzi niż tobie. Duchowe cierpienie zawsze jest cięższe od fizycznego: do fizycznego przywykasz lub umierasz w zależności od jego ciężkości. A potem, po Kataklizmie, z dnia na dzień sukces stawał się coraz bardziej wyczuwalny. Sukcesem jest to, że żyjesz, że dostajesz udziały ze szklarni lub korzystnie handlujesz z hanzeatyckimi stacjami.
To jest nowe średniowiecze, o którym tak długo mówili. Ty o tym nie wiesz, ale uwierz, że mówili. I jest to zdecydowanie prostsza cywilizacja, niż była. Jest w niej takie same powiązanie szef – podwładny, ale teraz jest to gospodarz – robotnik. Marksizm. Nie masz pojęcia, co to marksizm, ale uwierz, moje pokolenie się na nim wychowało… Tak więc, marksizm znów stał się obecny, a świat zrozumiały. To oni, to my. To jest jedzenie, to jest obranie.
- Ale tak nie da się długo żyć. I czytałem o marksizmie.
- Dlaczego nie da się? Zresztą, co znaczy „długo”? Czym dla nas jest „długo”?
- Jeśli mówisz o marksizmie, to ilość powinna zmienić się w jakość.
- To nie marksizm. Nieuważnie czytałeś. Zmiana ilości w jakość to Hegel, dialektyka…
- No dobrze. Hegel. Ale coś powinno się zmienić.
- To oczywiste, że powinno zmienić się wyjście na powierzchnię.
- Albo zjedzą nas jakieś potwory.
- A zastanów się, czemu potwory nas jedzą? Co w nas jest? Co takiego porobiło się w ludziach, że przetrwali w metrze? Mają odzyskać metro? Ale jeśli rozumne mutanty, no i nierozumne, żyły dwadzieścia lat u siebie, nawet w przypadku mutacji delta, jaki mają powód zejścia pod ziemię? Mogę zasugerować, ze najmądrzejsze z nich szukają kontaktu z nami. Może chcą z nami współistnieć.
- Zawsze możemy sugerować najbardziej fantastyczne opcje. Na przykład, że najmądrzejsze traktują nas jak przysmak. Urządzą farmy, będą nas rozmnażać, jak świnie…
Potem dyskutowaliśmy na temat pogłosek o Instytucie Kurczatowskim. Tam, obok stacji „Październikowe Pole”, było całe miasto, przy czym z jednej strony łączy się ze schronami i podziemiami Głównego Zarządu Wywiadowczego przy Szosie Choroszowskiej, a z drugiej z Instytutem Kurczatowskim.
Mówili, że na dalekich rubieżach była strzelanina i ktoś widocznie chciał się do nas przedrzeć.
- Ty na pewno wiesz, od kiedy jest u nas możliwość wyhodowania cud-ziarna? – spytał mnie ktoś.
Ogólnie to wszyscy to wiedzieli, tylko nikt o tym nie mówił. Ta energia elektryczna, która całodobowo oświetla nasze plantacje, była wytworem tej samej siły, która zagnała nas pod ziemię.
Pochodziła z ponownie uruchomionych reaktorów Instytutu Kurczatowskiego i na naszych stacjach jej nie brakuje.
A ponieważ czasu było dużo, to przyzwyczajam się do czytania właśnie w tym darmowym świetle.
W Instytucie Kurczatowskim działały dwa reaktory i z żyjącymi tam ludźmi utrzymywano specjalne porozumienie. Wiadomo, że nie nabojami się z nimi rozliczaliśmy, istniał złożony system współpożyczek.
Chodzą słuchy, że niedaleko Moskwy znajdują się gigantyczne składy oleju napędowego, do których nikt się nie dostał w ciągu pierwszych pięciu lat po Kataklizmie. A potem okazało się, że się zepsuł. Próbowali go wzbogacać i filtrować, ale nic z tego nie wychodziło. Energia agregatów diesla okazała się być drogą rzeczą, z paliwem coś kombinowali, ale moim zdaniem niezbyt im wyszło.
Paliwo rozłożyło się na frakcje, wytrącił się osad, jakaś smoła, zatykały się cienkie rurki w silniku, ogólnie mówiąc, ciągle powstawały jakieś problemy z tymi zapasami paliwa. Ktoś mi mówił, że taniej zbudować rafinerię, ale do tego trzeba by wszyscy Moskwianie się pogodzili, a chęci do zakończenia konfliktów nie miał nikt. Też coś, rafinerii mu się zachciało…
Mówili, że mityczni Baumańcy, mieszkańcy inżynierskich podziemi na północnym wschodzie, wymyślili jakąś technologię ożywiania nie tylko diesla, ale i benzyny, która doszczętnie straciła swoje właściwości! Ale gdzie ci Baumańcy? Jacy specjaliści ocaleli z wielkich instytutów w dzielnicy „Baumańska”, nikt dokładnie nie wiedział. Czy istnieją naprawdę? Nie wiadomo.
Nic nie było wiadomo.
Ale, mimo braku pewności, już dawno przestał mnie zadziwiać ten świat, który zmieniał się z kilometra na kilometr i w końcu ostatecznie uformował się na nowej stacji w świat, czasem pozornie podobny, ale całkowicie inny. Na przykład mogę łatwo odróżnić po zapachu „Dynamo” od „Aeroportu”, nie mówiąc już o „Sokole” z jego wielkimi, rozległymi i zadziwiającymi fermami zwierząt.
Czyści mieszkańcy „Dynama”, żołnierze krawieckiego frontu, żyli zupełnie inaczej aniżeli świniarze z „Sokoła”. I sprawa też nie w tym , że „Dynamo” było budowane metodą głębinową, a „Aeroport” metodą odkrywkową, sprawa nie w rozmiarach podziemnych miast, które oczywiście nie ograniczały się torowiskami i stacjami, a ciągnęły się daleko od siebie, wzdłuż podziemnych rzek, położonych w kolektorach, w opuszczonych przejściach, czasem kończących się jaskiniami krasowymi, a czasem porzuconymi przez ludzi bunkrami i schronami bombowymi. Sprawa była w stylu życia, który zależy czasem dość przypadkowymi czynnikami.
Styl życia był związany z tym, jacy ludzie znaleźli się przypadkowo na stacji dwadzieścia lat temu i z tym, jaką drogą poszli w tym czasie.
I jeśli wszystko było u nas tak niezwyczajne, to można było tylko przedstawiać, jak dziwaczni podziemni ludzie są za granicami naszego obwodu. U nas pokój i ład, jesteśmy wszystkim potrzebni. Jesteśmy koszem metra i jego spichlerzem, a tam wilcze wycie, zgrzyt zębów i koszt życia liczony nie w godzinach, a w nabojach.
Tam jest wojna, a my mamy wieprzowinę, no i jeszcze zboża. Mamy szczury wielkości arbuza. U nas nawet arbuzy rosną, tylko z jakiegoś powodu biały w środku, ale słodki jak cukier.
Ale arbuzy są takimi drogimi zabawkami.
Władimir Pawłowicz powiedział kiedyś, że żyjemy jak Dania w czasie przedostatniej wojny. Tylko okupowana Dania karmiła Niemców i nikt Duńczyków się nie czepiał. No pewnie, pożyjesz i zastrzelisz karmiciela, i skąd będziesz brał masło i chleb. Jakoś tak wychodziło też z nami. Czas nam płynął, jak masło w systemach grzewczych.
Ja już od dawna jestem specem od urządzeń niskoprądowych. W sumie naprawiłem sprzęt od hydroponiki, naprawiałem bioreaktory, dużo robiłem, ponieważ nie bałem się elektryczności.
Kobieta, która opiekowała się gospodarstwami i warunkami do życia, dobra baba Toma, lubiła mnie i ścierpiała nawet wizyty Władimira Pawłowicza z jego flaszkami i butelkami. Domyśliłem się, że ona chce widzieć we mnie syna, tylko że nie byłem podobny do jej chłopca, który zginął w konflikcie gdzieś na południowych stacjach metra. Z zewnątrz baba Toma przypominała klasyczną rosyjską babcię, ale wiedziałem, że dźwiga na ramionach ciężki los. Kiedyś powiedziałem jej nazwisko w Polis przywódcy reżimu i wprawiłem rozmówcę w osłupienie. „Sama Raszydowa? Raszydowa?!” – mamrotał, chociaż szczegółów i tak się nie dowiedziałem. Znajdywała się w jakichś dziwnych instytucjach do Kataklizmu i oczywiście nie na zwyczajnych stanowiskach.
Miała bardzo dobry wzrok w stosunku do ludzi, czasem bezwzględny, a czasem, jak w moim przypadku, łagodny. Powiedziałbym, że dobry, chociaż słowo to jest idiotyczne i niczego nie wyjaśnia.
Jakieś dziesięć lat temu na fermie zwierząt wpadłem pod chwytak wciągarki, który rozpruł mi nogę. Winowajcą oczywiście byłem ja: nie sprawdziłem sprzętu, włączyłem silnik elektryczny i zacząłem podnosić ponadgabarytowy ładunek. Ale lina pękła, zęby się rozłożyły i stukilogramowy fragment hartowanej stali zwalił się prosto na mnie. Wpadłem do zagrody ze świniami i podczas gdy leżałem nieprzytomny, one pogryzły mi nogę. Po tym przeleżałem w łóżku dwa miesiące, a baba Toma dosłownie utuczyła mnie.
Z tego powodu była w rzeczywistości zamiast prawdziwej babci – nie matki, ale właśnie babci.
Tak właściwie, to można powiedzieć, że dziadka też miałem – starego Koreańczyka Kima, który przyszedł dawno temu z „Timiriazewskiej”. Kim uczył mnie koreańskiej gimnastyki. Najpierw myśleliśmy, że włada specjalną sztuką walki i może nauczyć zabicia człowieka gołymi rękami.
Okazało się, że on w rzeczywistości zna się na gimnastyce, ale całkowicie pokojowej. Wtedy zainteresowanie nim zniknęło, wszyscy się rozeszli uczyć czegoś bardziej zabójczego i zostałem jedynym uczniem. Pod opieką Kima w opuszczonym przejściu między tunelami stworzyłem siłownię i podnosiłem tam szynę zamiast sztangi. To mi się niesamowicie podobało, dlatego że to było nawet przyjemniejsze niż czytanie, można było nie myśleć o niczym, z wyjątkiem swojego oddechu.
Kiedy przybyłem na „Sokół”, to stwierdziłem, że nasze świnioluby chodzą w jakimś dziwnym transie. Poszedłem do szatni pod schodami zacząłem pić herbatę ze świniarzami. Okazało się, że oni też coś słyszeli o strzelaninie na dalekim podejściu do „Sokoła” i oczekiwali napadu.
Świniarze mnie zadziwiali. Z jednej strony, bardzo lubiłem ludzi, którzy znajdywali się na swoim miejscu i zajmowali się ważnymi i potrzebnymi sprawami. Z drugiej strony, byłem dla nich obcym i wszyscy to odczuwali – i ja, i oni. Byłem z „czystych”, ale musiałem się męczyć, przecież bez prądu oni nie mogliby żyć. Ponieważ jedliśmy i piliśmy razem, śmiałem się z ich prymitywnych żartów, czasem sam opowiadałem coś śmiesznego, ale wszyscy odnosiliśmy się do siebie z niechęcią.
I to do takiego stopnia niechętnie, że oni bez wahania nakarmiliby mną świnie. Jeśli świniom wyszłoby to na korzyść. Ale widocznie świnie ich o to nie prosiły, a świniarze jeszcze nie zdecydowali, czy będę dla nich korzyścią.
Władimir Pawłowicz świniarzami szczerze gardził i wcale nie przez zapach gardził. Chociaż delikatny, ale całkiem wyczuwalny zapach amoniaku był obecny na fermie zwierząt, ale nie on obrzydzał Władimira Pawłowicza.
- Szczerze mówiąc – wyjaśnił – ja się tych świni boję. I ludzi, którzy się nimi zajmują też się boję. Nasze świnie są naprawdę bardzo podobne do ludzi. Człowiek zresztą jest mniejszym czyściochem. I fizjologia świni jest bardzo podobna do ludzkiej, budowa serca kropka w kropkę jak człowieka, choroby u nas takie same. Gówno też śmierdzi tak samo. Ale, widzisz, świnia jest jeszcze zwierzęciem społecznym. Dzieci, kiedy dorosną, nie opuszczają rodziny, ale jeśli coś jest nie tak – zeżrą… Matriarchat jeszcze…
- A matriarchat co ma z tym wspólnego?
- Nie wiem. Coś. Źle się czuję przy świniarzach, dlatego że nie mogę czasem odróżnić podopiecznych od opiekunów.
Potem przyszli do nas zmiennicy i przekazali, że żadnej napaści nie będzie, za to ze strony „Wojkowskiej” przyjedzie do nas poselstwo w drezynie zaprzężonej w psy-mutanty.
- Psy tam mówią – zauważył narrator, jak coś rozumiane samo przez się.
Twierdził, że nie może tam być żadnych psów, a czy nie mogli przyjechać na humanoidalnych robotach? W rezultacie wszyscy zaczęli zgadzać się z tym, że chyba nie poselstwo przyjechało na robotach, tylko sami są robotami. To znaczy, że przysłali nam połączone humanoidalne roboty.
Z irytacji niemal nie splunąłem. Nie kłóć się z nimi! Diabeł jeden rozumie tych inżynierów lotniczych. Mówią, że oni broniąc się przed mutantami próbowali poprzez pęknięcie przeniknąć do tunelu, zabrali z doświadczalnego stanowiska biura projektowania „MiG”, które było niedaleko, silnik odrzutowy od myśliwca, zamontowali go w tunelu dyszą na zewnątrz i spalili całe dziadostwo.
Później okazało się, że nie humanoidalne, ale jednak roboty, że nie z poselstwem, a tak, z jakąś informacją… Ale nie mogliśmy wtedy niczego zrozumieć. Chociaż to, że lotnicy chcą pogodzić się z nami, było samo z siebie nowiną. Prawda, nowiną wykorzystaną – każdego roku wszyscy mieli nadzieję, że przyjdą się pogodzić i za każdym razem okazywało się, że nikt do nas nie przyszedł.
Poszedłem sprawdzić automatyczne karmniki – była w nich przerwa i w dalszych rzędach nie działał automatyczny podajnik karmy. Kiedy wróciłem, to spotkałem świniarzy zebranych na peronie.
Wszyscy oczekiwali gości…
I oto pojawili się… Do „Sokoła” przyjechała drezyna z trzema nieznajomymi. Poza tym jeden leżał pomiędzy skrzyniami. Położył go serią nasz czujny ochroniarz. Myślałem, że ochroniarz otrzyma wdzięczność, ale niemal go nie rozstrzelali.
Okazało się, że nieznajomi przybyli przez kanały D-6, tajnego metra, prosto od Instytutu Kurczatowskiego i podawali wszystkie określone sygnały.
Sygnały rzeczywiście były. Pamiętam, że kiedy chodziłem na posterunek na „Sokole”, odczytywali mi spis umówionych sygnałów, które mogą podać ludzie z tej strony. Ale przez dziesięć lat nikt żadnych gości stamtąd nie widział i wszyscy zapomnieli, jak wyglądają małe ogniki lamp i jak brzmią ustalone słowa.
I tak ochroniarz ze strach dał serię z automatu, łamiąc od razu kilka punktów Ustawy służby wartowniczej. A teraz przed nami pojawiła się drezyna z dwoma gośćmi i jednym półtrupem.
Siwy człowiek leżał na żelaznej podłodze i jęczał z zamkniętymi oczami. Kiedy odesłali go do lazaretu, zwróciłem uwagę, jak mimowolnie drga jego noga, pełznie po metalu obcasem i nijak nie może się uspokoić.
- Nie długo – potwierdził moje domysły Władimir Pawłowicz. – Do jutra nie dotrwa.
No i tak było.
Kilka razy przechodziłem koło biura, w którym zamknięto przybyłych i rozmawiali z naczelnikiem stacji.
Potem na naszych oczach z wózków wyładowali dwie dziesiątki skrzyń. W jednych bezbłędnie odgadłem skrzynki z amunicją, przy czym było widać, że to nie są stare zapasy, a zupełnie dopiero co zrolowane maślaki. Nie pamiętam już, kto nauczył mnie słowa „maślaki”, ale ono mi, człowiekowi pokojowemu, bardzo podobało się.
Rozmowy trwały do wieczora, a następnego dnia zdarzyło się najdziwniejsze.
Wezwali mnie do biura całkowicie z innego powodu: coś niezrozumiałego stało się z maszyną konserwującą, zbiorniki przeciekały. My tu nie zawiniliśmy – problem był z uszkodzoną blachą, którą otrzymaliśmy od Hanzy. Oczekiwałem swojej kolei, siedząc na taborecie na korytarzu, kiedy nagle z pokoju wyszli wszyscy trzej – nasz naczelnik, łysy człowiek w dużych, zakrywających twarz okularach i niewysoki azjata.
- To wszystko jest bezsensowne! – powiedział okularnik, przy czym było widać, że chociaż mówi spokojnie, to ledwo się powstrzymuje. – Mieliśmy pilota, a teraz nie mamy pilota. Możecie nam znaleźć pilota?
Naczelnik coś mruknął. Pierwszy raz widziałem naczelnika „Sokoła” w takim stanie.
Bywało, że wzywał do siebie i karcił nierozważnego robotnika, a tu jakiś nikomu nie znany typ obojętnym tonem, ale we wściekłości beształ naczelnika:
- Na Linii okrężnej będziecie pilota szukać przez rok, a my przerzucimy wasz przełącznik w miesiąc. Nie, nie możecie urodzić pilota, ja rozumiem. To skąd go się weźmie?
I wtedy zrobiłem coś, czemu sam się potem dziwiłem.
Oczywiście!
Jeśli widziałbym z boku, jak zrobiłby Władimir Pawłowicz, to nie zdziwiłbym się, a zwyczajnie pomyślał, że dzień już przewinął się od obiadu do kolacji i on jest do reszty pijany. Ale Władimir Pawłowicz, jakby nie był pijany, nigdy nie zrobiłby czegoś takiego. Już prędzej sklepienie metra runęło by na nas.
Albo widziałem kobiety z „Dynama”, na które raz w roku spada jakaś tęsknota i robiły naprawdę dziwne rzeczy. Jedna przyszyła swoją rękę do świńskiej skóry maszyną do szycia. Kiedy ją nieśli nasi sanitariusze, to ona błogo uśmiechała się. I ten uśmiech był jednym z najstraszniejszych obrazów, jakie widziałem.
Czasem byliśmy świadkami tego, jak ludzie tracili rozum, zwłaszcza w pierwszych trzech-czterech latach przebywania pod ziemią.
Ale tu głównym bohaterem byłem ja. Jakieś widmo prowadziło mnie i, jak przykryty ciężkim, gumowym płaszczem od kombinezonu ochronnego, uwalniając się i biorąc wdech pełną piersią, wstałem.
Wstałem ze swojego stołka i powiedziałem:
- Ja jestem pilotem.
Wyraźnie pamiętam, że powiedziałem to niezbyt głośno, ale cisza, która wtedy nastąpiła, nagle boleśnie uderzyła mnie w uszy. Naczelnik stacji spoglądał na mnie, jakby nie do końca rozumiał, co się stało. Pierwszy raz w życiu zadziwiłem Butowa – i zapamiętam to na zawsze. To stałoby się najważniejszym wydarzeniem mojego życia, opowiadaliby o mnie legendy, ale następne wydarzenia były o wiele bardziej strome.
Łysy okularnik wbił we mnie wzrok.
Miał bardzo złe spojrzenie. Jakiś taki oceniający. Tak świniarze patrzyli na nasze elitarne świnie, przez wsadzeniem im elektrody w serce – z miłością i okrucieństwem, zespolonymi razem.
- Ile. Macie. Godzin. Lotu? – wyrzucił w kilku podejściach okularnik.
- Dziesięć – odpowiedziałem.
Jego twarz nabrzmiała, mięśnie jakoś rozpłynęły się i zjechały w dół, jak rozpływa się parafina w cieple. Wiadomo, że „dziesięć” nie spodobało mu się. Jeszcze mniej by mu się spodobało, gdyby dowiedział się, że godzin samodzielnego lotu nie mam żadnych. Nie miałem samodzielnego lotu i nie mogłem mieć z powodu wieku, ale wiek po dwudziestu latach życia w metrze został u nas wszystkich wymazany
Jednakże zrozumiałem, że w świcie coś się ruszyło. Stało się coś, co nieodwracalnie zmieniło moje życie.
- Szybowce? Lotnie?
- Nie – odpowiedziałem. – Jak-18T. Szkoleniowy.
Okularnik nagle pochylił głowę w bok i, niemal kładąc ją na ramieniu, zaczął patrzeć na mnie jakby z pozycji leżącej.
- Gdzie jest dźwignia startu? – spytał szybko.
- Przycisk. Nie dźwignia, a guzik. Przycisk uruchomienia silnika jest czerwony, z lewej na panelu.
- Co jest z prawej?
- Z prawej od niego jest ciśnieniomierz.
Zdjął okulary i zaczął je przecierać. Jego towarzysz był cichy, nasz naczelnik stacji też. Butow patrzył na mnie jak na człowieka, który na jego oczach zdjął buta, wsadził duży palec u nogi w osłonę spustową i wsadził sobie lufę pistoletu do ust. Pięć lat temu widziałem taką scenę, ale wtedy wszyscy rzucili się na samobójcę i wyrwali mu broń z rąk. Tutaj nikt nic nie mówił i pauza wszystkim się przeciągała i przeciągała.
Okularnik, nareszcie, wytarł szkła i, założywszy je, rzucił:
- Biorę go. I jeszcze jednego, którego wskaże. Ale nie za grubego – ostatecznie powiedział, zwracając się już do mnie i dodał: - Mirzo, idź za nim i niech przyniesie bagaże nam do kabiny pilota.
Azjata, okazuje się, zareagował na nieznane słowo „Mirzo”. Podczas gdy szedłem razem z nim, to przez pół drogi zastanawiałem się, imię to czy nazwisko. Miałem znajomego brygadzistę świniarzy, z narodowości Ujgura, ale on miał zwyczajne imię Roman. A tu jest Mirzo.
Jak nazywali jego naczelnika, ja i tak nie dowiedziałem się i dla siebie nazwałem go Matematyk. Matematyk był podobny do mojego nauczyciela w szkole i można powiedzieć, że nie lubiłem tego szkolnego despoty – znaczy niczego nie można powiedzieć.
Jednakże Władimir Pawłowicz gdzieś poszedł. Czekałem na niego, czekałem, ale, koniec końców, przeniosłem swój worek w inne miejsce. Goście zatrzymali się u nas w całkowicie złodziejskim kącie – w specjalnym miejscu dla VIP-ów. Mieli swoją toaletę i stolik na środku pokoju – nie domowej roboty, a prawdziwy antykwarski stolik jeszcze ze stalinowskich czasów, mocny, wytrzymały, na którym stało kilka puszek tuszonki i leżał bochenek świeżego chleba. Nie żebym głodował, ale stało się dla mnie jasne, że z tego przepychu można korzystać bez ograniczeń, poza racjami i dystrybucją. Tak w starych powieściach na stół stawiali wazę z owocami.
Przydzielono mi koję i rozciągnąłem się na niej, wpatrując się w deski drugiego piętra. Wewnątrz wszystko drżało – dokonałem swój wybór, a już zły czy dobry, zobaczymy później. To ludzie z Kurczatnika, oni przyszli, żeby lecieć gdzieś. Niedaleko od nas są ruiny Akademii wojsk powietrznych, na pewno oni chcą tam coś znaleźć. A może, oni nie chcą lecieć, a po prostu zabrać jakiś sprzęt. A nasi zabili ich speca i jestem zamiast niego? Nie, nie tak – prędzej poszukiwaliby inżyniera, jeśli muszą znaleźć jakiś sprzęt. Albo najęliby kogoś. Nie, oni oczywiście muszą gdzieś polecieć.
Następnego dnia poszedłem za Władimirem Pawłowiczem. Wysłuchawszy mnie pomilczał z minutę. Przysięgam, liczyłem sobie sekundy jego milczenia i te sekundy lepko długie, jak stary smar ze składu kolejowego… A potem kiwnął.
Zebrał się znacznie szybciej ode mnie i ponownie pod eskortą Mirza poszliśmy do apartamentów przybyszy.
Najważniejsza rozmowa musiała odbyć się teraz, chociaż rozumiałem, że to czysta formalność. Zgodziłem się dawno i co by tam nie było, mowa była tylko o miejscu przeznaczenia.
I rzeczywiście, Matematyk stanął ze swoim towarzyszem przed nami i zaczął tak, jak zwykle zaczynał swoje publiczne przemówienie na Nowy rok naczelnik stacji „Sokół”.
- Pozdrawiam was – przemówił Matematyk. – Cieszę się serdecznie.
Ostatnie słowa, według mnie, były całkowicie idiotyczne, wisiały na końcu frazy jak niepotrzebny ciężar.
- Jestem przywódcą ekspedycji – kontynuował Matematyk – która ma pokonać około siedemset kilometrów i ma dotrzeć w celach badawczych do miasta Petersburga.
„Ciekawe – pomyślałem sobie – z żoną rozmawia? Moja droga, jestem zmuszony przez okoliczności i upoważniony zaparzyć herbatę, a także dokonać zakupu porcji świńskiego białka w dopełnieniu do racji żywnościowej… Czy jak tam u nich z racjami?”
Stop. Petersburga… Czyli trzeba dotrzeć do Pitera, do miasta, w którym przepadł mój ojciec! Do miasta, które czasem mi się śniło, gdzie plac z ogrodem, kamień z jeźdźcem, no i okrągła kopuła… Teraz już, tak sądzę, nie ma kopuły, z pewnością już nie zostało z niej nic, ale wszystko pozostałe… Do miasta, gdzie ja, koniec końców, urodziłem się.
Myśli poplątały się, jak druty pod stoiskiem ze świńską karmą. Przez tą plątaninę iskrzących przewodów spędziłem jakoś kilka godzin z głodnymi świniami i mnie prawie te stworzenia nie zjadły. A przez plątaninę we własnej głowie opuściłem jeden moment z przemowy Matematyka. Okazało się, w jego głowie coś powstawało, jakby ktoś przestawił przełącznik i wewnątrz Matematyka zadziałał adapter. Matematyk stał przed nami i niespodziewanie zaczął skrzypieć, jak jakaś pozytywka. Nieludzki miał głos w tym momencie, taki nienaturalny:
- Jestem upoważniony zagwarantować wam materialne wynagrodzenie po wypełnieniu zadania. Będzie wam przyznane obywatelstwo jednej z najbezpieczniejszych stacji. Wasz trud będzie owocny i dobrze opłacony, a w ramach najwyższego aktu zaufania otrzymacie broń osobistą. Jeśli będziecie bezwarunkowo i niezwłocznie wykonywać nasze rozkazy, jeśli będziecie trzymać wszystko w ścisłej tajemnicy, czeka was zasłużona nagroda. Jeśli złamiecie naszą umowę, to czeka was surowa kara zależna od warunków polowych.
Cholera! Już gdzieś to czytałem, a może czytałem. Stał przed nami jak wrogi oficer przed więźniami, skłaniając ich do zdrady. Albo jak pirat przed więźniami.
- Zgadzamy się - szybko odparł Władimir Pawłowicz.
Matematyk spojrzał mu w twarz swoim drapieżnym wzrokiem, ale Władimir Pawłowicz był niewzruszony i tylko oblał przybysza swoimi śmierdzącymi wyziewami alkoholowymi.
Matematyk skrzywił się i cofnął o krok, ale, trzeba oddać mu hołd, niczego nie powiedział. Nie każdy może znieść ten zapach, całkiem nie każdy.
Potem Matematyk przeniósł spojrzenie na mnie. Ze mną jego rozmowa była krótka: po pierwsze, sam zgłosiłem się na ochotnika, a po drugie, beze mnie nie mógł niczego zrobić.
- Zgadzam się - odpowiedziałem od niechcenia.
Oczywiście dali nam uzbrojenie. Dwa nowiuteńkie automaty w smarowaniu fabrycznym, ale z jakiegoś powodu bez numerów. Nie, numery nie były spiłowane, ich zwyczajnie nie było. Ich nikt nie naniósł na stal przed oksydowaniem.**
I to mnie od razu przestraszyło. To znaczy, ogólnie rzecz biorąc, niepokoiło mnie wszystko, ale taka broń oznaczało, że Matematyk nie jest przypadkowym awanturnikiem, a członkiem jakiegoś gangu.
Nasze władze były specjalnie uzbrojone. Matematyk w ogromny pistolet automatyczny, a Mirzo pokazały się zaraz dwie lufy, automat i karabin snajperski.
Mirzo, jak zrozumiałem, był kimś w rodzaju adiutanta przy Matematyku. Adiutanta i jednocześnie ochroniarza.
Następnego dnia zacząłem rozbierać karabin, starannie wymieniając smar.
Mirzo siedział obok i czyścił swój automat.
- A zabiłeś kiedykolwiek? – spytał nagle.
- Nie – z czystym sumieniem odpowiedziałem.
Popatrzył na mnie z niedowierzeniem, jak na człowieka, który nagle przyznał, że nie ma nóg.
To wszystko bzdury. Widziałem wielu ludzi opowiadających o swoich krwawych wyczynach tak, jakby wyłożyli trupami całe przejście z „Puszkińskiej” do „Barykadnej”. Jedni z takich przyszedł kiedyś do naszych świniarzy. Nie wierzyłem w jego głupie historie i myślałem, że on podnosi swoją wartość.
Kiedy nasze medium powiedział, że on nie kłamie, nie przestałem mieć wątpliwości, bo jeśli przez kilka lat powtarzać jedną i tą samą, to sami w nią uwierzysz. Będziesz gawędził o poprzednich wyczynach jak papuga, a za rok-dwa żadne medium nie zliczy wymyślonych żyć z przeszłości.
Ale później przyszli ludzie z okrężnej i mówili, że wszystko jest prawdą. Strzelał i zabijał – ręce po łokcie we krwi i tym podobnym.
Byłem bardzo zdziwiony, on był tak podobny do nieodpowiedzialnego, głupiego gaduły. Jego dawno postanowili pokroić świniom, tylko że „swoim” nikt go nie nazwał, świniarze nimi gardzili. No i niczego wartościowego w nim nie było.
Głupi gość.
I żaden zabójca.
Starannie nasmarowałem broń, wytarłem ręce i pomyślałem, że nikt, oprócz ludzi, nigdy nie wzbudził we mnie nienawiści. Lubiłem podziemne bestie, może dlatego, że nie widziałem prawdziwych mutantów. Nie, mutantów bałem się, ale to były dziecięce lęki. Tak jak boisz się złego Babaja***, kiedy matka straszy cię nim, żebyście z kolegami nie wybiegali z podwórka lub jak dzieci boją się ciemności.
Lubiłem także domowego szczura jednej dziewczynki z sąsiedniej stacji. Szczur ten wychodził z ciemności na dźwięk puknięcia. Był z lekka zmutowany, ale mutacja wyszła mu na korzyść. W tym sensie, że w rozum. Niczego krwiożerczego w tym szczurze nie było, chociaż w warsztatach tkackich na „Dynamo” twierdzili, że osobiście odgryzł jakiejś tkaczce palca. Niczego stwierdzić nie mogę, aczkolwiek tkaczy zawsze mają dosyć.
Podejrzewam, że krawiecko-tkacki lud, daj im wolę, obgryzłby sobie nie tylko palce, ale i głowy.
Tak więc, ten szczur był niezwykle mądry i, jak mi się zdaje, mógł zrozumieć ludzką mowę. Obawiałem się go, tego mądrego szczura, choć sprawa była właściwie w tym, że podobała mi się jego właścicielka. A kłócisz się z tym oto „pieszczoszkiem”, to i właścicielka nie jest dla ciebie życzliwa.
Zupełnie nie życzliwa.
Ale ten szczur, jak się okazało, skądś wiedział, że omówiłem polowania na jego krewnych i był dla mnie łaskawy.
Jednym słowem, najniebezpieczniejszymi stworzeniami okazywali się dla mnie ludzie. „Na cmentarzu i w lesie najstraszniejszym zwierzem jest człowiek” – jak zawsze powtarza mi naczelnik stacji „Sokół”, kiedy patrole graniczne skarżyły się mu na niewidzialne potwory. Ale tylko lasów, niezliczonych studzienek zarośniętych jakimś nie wymagającym światła łykiem, nie widzieliśmy już dwadzieścia lat, a cmentarzy widzieliśmy jeszcze mniej – pod ziemią miejsca na cmentarz nie było. Umieszczą cię w bioreaktorze albo zeżrą świnie i dokona się naturalny cykl białek.
Mówią, że kiedyś ludzie próbowali kremować i chować prochy, ale jakoś z latami populacja w metrze stała się bardziej cyniczna.
Tak przygotowywaliśmy się do drogi.
Kilka razy, nie rozstając się, poszliśmy za wszystkimi skrzyniami, które przywieźli nasi gospodarze, na „Dynamo” i zamknęliśmy je w pomieszczeniu gospodarczym za magazynem amunicji. Gdzie znajduje się mityczny samolot, na razie nie mówili.
* Po polsku powinno być kujon, ale to gubi grę słów
** Oksydowanie – proces pokrywania metalu cienką warstwą jego tlenków przeciw korozji i dla ozdoby
*** Babaj – w rosyjskim folklorze demon, którym straszy się małe dzieci. W Polskiej wersji zależnie od regionu zwie się Bobo, Bobok, Babok lub Bebok
- Leo0502
- Posty: 358
- Dołączenie: 20 Wrz 2012, 18:10
- Ostatnio był: 24 Maj 2023, 12:49
- Miejscowość: Pierdziszewice wylotem na Dupów
- Frakcja: Wolność
- Ulubiona broń: SPSA14
- Kozaki: 140
1 post
• Strona 1 z 1
Kto jest na forum
Użytkownicy przeglądający to forum: Brak zarejestrowanych użytkowników oraz 3 gości